Πρόσωπα διευθύνσεως - εποπτείας και εμπιστοσύνης Βασίλειου Γαμβρούδη, τ. Δ/ντή Υπ. Εργασίας Μέχρι την έκδοση της Υ.Α. 90972/ 21 (ΕΑΕΔ 2021 σελ. 998) η έννοια αυτή δεν ορίζετο νομοθετικά. Αποκλειστικά από τη νομολογία των δικαστηρίων είχε αποκρυσταλλωθεί ο ορισμός των προσώπων της κατηγορίας αυτής. Σύμφωνα με τις μέχρι το 2021 αποφάσεις των δικαστηρίων ως πρόσωπα διευθύνσεως - εποπτείας και εμπιστοσύνης θεωρούνται τα πρόσωπα στα οποία ως εκ των εξαιρετικών προσόντων τους ή της ιδιάζουσας εμπιστοσύνης του εργοδότη προς αυτά ανατίθενται καθήκοντα γενικότερης διεύθυνσης όλης της επιχειρήσεως ή σημαντικού τομέα αυτής και εποπτείας του προσωπικού, κατά τρόπο όχι μόνο να επηρεάζουν αποφασιστικώς τις κατευθύνσεις και την εξέλιξη της επιχειρήσεως, αλλά και να διακρίνονται εμφανώς των άλλων υπαλλήλων, λόγω της ασκήσεως των δικαιωμάτων του εργοδότη, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνεται και η πρόσληψη και απόλυση του προσωπικού, έναντι του οποίου επέχουν θέση εργοδότη, διαθέτουν πρωτοβουλία και επωμίζονται ενίοτε και ποινικές ευθύνες για την τήρηση των διατάξεων που έχουν θεσπισθεί προς το συμφέρον των εργαζομένων. Αμείβονται συνήθως με μισθό ο οποίος υπερβαίνει κατά πολύ το νόμιμο ελάχιστο όριο και τις καταβαλλόμενες στους λοιπούς υπαλλήλους αποδοχές. Για τους πιο πάνω λόγους τα πρόσωπα αυτά, αν και δεν παύουν να είναι μισθωτοί, εξαιρούνται της εφαρμογής των διατάξεων της εργατικής νομοθεσίας περί χρονικών ορίων εργασίας, εβδομαδιαίας αναπαύσεως, αποζημιώσεως ή προσαυξήσεως για την υπερωριακή ή κατά Κυριακές και εορτές εργασία, οι οποίες είναι ασυμβίβαστες προς την εξέχουσα θέση τους και την εκπλήρωση των υποχρεώσεων που ανέλαβαν με τη σύμβασή τους. Η εξαίρεση αυτή αντισταθμίζεται με τις καταβαλλόμενες σ' αυτούς αυξημένες αποδοχές. Η έννοια της διευθυντικής θέσεως, ανεξαρτήτως του αν ο εργαζόμενος έχει ή όχι τον τίτλο του κατόχου αυτής, προσδιορίζεται με βάση τα αντικειμενικά κριτήρια της καλής πίστεως, της κοινής πείρας και της λογικής, από τη φύση και το είδος των παρεχόμενων υπηρεσιών, που κρίνονται ενιαίως, και από την ιδιάζουσα σχέση εκείνου ο οποίος τις παρέχει τόσο προς τον εργοδότη όσο και προς τους λοιπούς εργαζομένους. Χαρακτηριστική είναι μεταξύ πολλών άλλων η απόφαση 669/2000 του Α.Π. Όπως τονίστηκε πιο πάνω μέχρι 1.12.2021 ημέρα ισχύος για την περίπτωση της ΥΑ η έννοια του διευθύνοντος υπαλλήλου ελέγχετο από τον Άρειο Πάγο και προσδιορίζεται με βάση τα αντικειμενικά κριτήρια της καλής πίστεως και της κοινής πείρας και λογικής, λαμβάνοντας υπόψη τη φύση και το είδος των προσφερόμενων υπηρεσιών. Κριτήρια Η Υ.Α. 90972/21 ορίζει ότι αρχίζουν να ισχύουν τα κριτήρια που ορίζονται στο άρθρο 2 της Διεθνούς Συμβάσεως εργασίας της Ουασιγκτώνος, η οποία κυρώθηκε με το ν.2269/1920 (ΦΕΚ Α 145) για τον χαρακτηρισμό προσώπων διευθύνσεως- εποπτείας και εμπιστοσύνης. Η ισχύς της απόφασης αυτής αρχίζει μετά τη λήξη της προθεσμίας υποβολής του ετήσιου πίνακα προσωπικού Ε4 για το έτος 2021 (1.12.2021) Σύμφωνα με όσα περιλαμβάνονται στο μέρος Β της απόφασης τα πρόσωπα αυτά αν και δεν παύουν να είναι μισθωτοί, με σχέση εξαρτημένης εργασίας, εξαιρούνται από την εφαρμογή των διατάξεων της εργατικής νομοθεσίας που αφορούν τα χρονικά όρια εργασίας, τις διατάξεις περί δώρων, την εβδομαδιαία ανάπαυση και την αποζημίωση ή την προσαύξηση για Υπερεργασία και Υπερωριακή εργασία ή εργασία κατά Κυριακές και εορτές ή κατά νύκτα ή εκτός έδρας, οι οποίες είναι ασυμβίβαστες με την εξέχουσα θέση τους και την εκπλήρωση των υποχρεώσεων που ανέλαβαν με τη σύμβαση εργασίας τους. Μετά τον προσδιορισμό των κριτηρίων δεν θα είναι πάντοτε απαραίτητη η προσφυγή στα δικαστήρια αφού θα είναι εύκολος ο εννοιολογικός χαρακτηρισμός των ατόμων αυτών ως προσώπων διευθύνσεως - εποπτείας και εμπιστοσύνης. Διευκρινήσεις επί του μέρους Β της Υ.Α. παρέχονται από την εγκύκλιο 3202/14.1.2022 (ΕΑΕΔ 2022 σελ. 213). Σύμφωνα με την εγκύκλιο αυτή τα πρόσωπα διευθύνσεως- εποπτείας και εμπιστοσύνης αν και δεν παύουν να είναι μισθωτοί με σχέση εξαρτημένης εργασίας εξαιρούνται από την εφαρμογή ορισμένων διατάξεων της εργατικής νομοθεσίας. Σε κάθε περίπτωση τα πρόσωπα αυτά πρέπει να καταχωρίζονται στο ΠΣ ΕΡΓΑΝΗ και η ιδιότητά τους αποτελεί ρητό όρο της ατομικής σύμβασης εργασίας. Η ιδιότητα αυτή δηλώνεται σε ειδικό πεδίο του Ε4. Για τις ανάγκες της καταχώρησης στο ΠΣ ΕΡΓΑΝΗ, ως τέτοιοι εργαζόμενοι τεκμαίρονται όσοι: Α. α) Ασκούν το διευθυντικό δικαίωμα έναντι λοιπών εργαζομένων της επιχείρησης ή β) εκπροσωπούν και δεσμεύουν την επιχείρηση προς τρίτους ή γ) είναι μέλη του διοικητικού συμβουλίου ή αντίστοιχου οργάνου διοίκησης του εργοδότη ή δ) είναι μέτοχοι ή εταίροι κατέχοντες άνω του 0.5% των δικαιωμάτων ψήφου του εργοδότη ή Β. προΐστανται Διευθύνσεων, Μονάδων ή Τμημάτων ή άλλων αυτοτελών οργανικών ενοτήτων της εργοδοτικής επιχείρησης που προσδιορίζονται στο οργανόγραμμά της, εφόσον οι εργαζόμενοι αυτοί αμείβονται με συμφωνημένες μηνιαίες αποδοχές που δεν υπολείπονται του εξαπλασίου του εκάστοτε ελάχιστου νομοθετημένου μισθού (σήμερα είναι 713 x 6 = 4278 ευρώ) ή Γ. Αμείβονται με συμφωνημένες μηνιαίες αποδοχές που δεν υπολείπονται του οκταπλασίου του εκάστοτε ελάχιστου νομοθετημένου μισθού (713 x 8 = 5704 ευρώ). i) Η περίπτωση Α αφορά σε εργαζομένους οι οποίοι πρέπει να πληρούν μία ή περισσότερες εκ των τεσσάρων προϋποθέσεων που ορίζονται στις υποπεριπτώσεις α, β, γ, δ. Ειδικότερα για τις υποπεριπτώσεις α) και β) επισημαίνεται ότι αφορούν σε περιπτώσεις εργαζομένων που λόγω των ικανοτήτων και της ιδιαίτερης εμπιστοσύνης του εργοδότη προς αυτούς: - είτε ασκούν διεύθυνση και εποπτεία επί του συνόλου μιας επιχείρησης ή εκμετάλλευσης - είτε προΐστανται αυτοτελούς ή ουσιώδους διεύθυνσης ή τμήματος ή λειτουργίας της επιχείρησης αυτής (οικονομική διεύθυνση / διεύθυνση πωλήσεων / εμπορική διεύθυνση / ανθρωπίνου δυναμικού / τεχνική διεύθυνση / διεύθυνση πληροφορικής / εφοδιαστική αλυσίδα / controlling κλπ) την οποία διευθύνουν και εποπτεύουν, ώστε να επηρεάζουν αποφασιστικά τις κατευθύνσεις και την εξέλιξη αυτής. - είτε κατέχουν θέση εποπτείας ή εμπιστοσύνης του εργοδότη, και οι οποίοι, ανεξαρτήτως του τυχόν αριθμού υφισταμένων τους, διακρίνονται σαφώς από τους υπολοίπους υπαλλήλους, ιδίως γιατί ασκούν ως επί το πλείστον τα δικαιώματα του εργοδότη όπως λ.χ. η πρόσληψη και η απόλυση του προσωπικού, έναντι του οποίου επέχουν θέση εργοδότη, η εκπροσώπηση της επιχείρησης προς τρίτους (ανεξάρτητα του θεματικού ή οικονομικού εύρους της εξουσιοδότησης που διαθέτουν και της θέσης εργασίας που κατέχουν) η λήψη σημαντικών αποφάσεων για την επίτευξη του σκοπού του εργοδότη κ.ά. Ως εκπροσώπηση και δέσμευση νοείται αυτή που συνδέεται με ανάπτυξη πρωτοβουλίας και όχι με πράξεις απλής διαχείρισης, όπως η υπογραφή επιταγών μικρών ποσών για καταβολή γεγενημένων υποχρεώσεων της επιχείρησης ή η υπογραφή ή συνυπογραφή σε ισολογισμούς. ii) Η περίπτωση β αφορά σε περιπτώσεις εργαζομένων στους οποίους θα πρέπει να συντρέχουν αθροιστικά οι εξής δύο προϋποθέσεις: - να προΐστανται διευθύνσεων, μονάδων ή τμημάτων ή άλλων αυτοτελών οργανικών μονάδων ή λειτουργιών της εργοδοτικής επιχείρησης σύμφωνα με το οργανόγραμμά της, εφόσον η εργοδοτική επιχείρηση τους εμπιστεύεται την εποπτεία μέρους της συνεχούς διακεκομμένης ή έκτακτης, αλλά πάντως ουσιώδους λειτουργίας της, ανεξαρτήτως του τυχόν αριθμού υφισταμένων τους και - οι συμφωνημένες μηνιαίες αποδοχές τους σε κάθε περίπτωση να μην υπολείπονται του εξαπλασίου του εκάστοτε ελάχιστου νομοθετημένου μισθού (713 x 6 = 4278 ευρώ) Αναφορικά με την έννοια των κατά τα ανωτέρω συμφωνημένων μηνιαίων αποδοχών, κατά τη νομολογία, η συμφωνία μπορεί να είναι έγγραφη ή προφορική, ρητή ή σιωπηρή. Οι οικειοθελείς παροχές εξελίσσονται σε υποχρεωτικές αν η χορήγησή τους συνεχίζεται και επαναλαμβάνεται για μακρό χρονικό διάστημα, όπως ορίζουν και τα δικαστήρια. Κατά τον υπολογισμό των συμφωνημένων μηνιαίων αποδοχών λαμβάνεται υπόψη και κάθε άλλο ποσό ή παροχή που υπολογίζεται στην αποζημίωση, λόγω καταγγελίας της σύμβασης (τακτικές αποδοχές). Ως ελάχιστος νομοθετημένος μισθός νοείται το μηνιαίο ποσό αναφοράς, χωρίς τον υπολογισμό καμιάς προσαύξησης. Αν δεν πληρούνται οι προϋποθέσεις ως προς το ύψος των συμφωνημένων μηνιαίων αποδοχών οι εργαζόμενοι της περίπτωσης Β και Γ δεν εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής της ΥΑ και δεν πρέπει να δηλώνονται στο Π/Σ ΕΡΓΑΝΗ, ως εργαζόμενοι που κατέχουν θέση εποπτείας ή διεύθυνσης ή εμπιστοσύνης. Αν δεν πληρούνται οι ως άνω προϋποθέσεις σωρευτικά, οι ως άνω εργαζόμενοι δεν εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής της απόφασης και κατ' επέκταση δεν πρέπει να δηλώνονται στο Π/Σ ΕΡΓΑΝΗ ως εργαζόμενοι που κατέχουν θέση εποπτείας ή διευθύνσεως ή εμπιστοσύνης. Η Δήλωση στο Π/Σ ΕΡΓΑΝΗ της κτήσης ιδιότητας του προσώπου που κατέχει θέση εποπτείας ή διεύθυνσης ή εμπιστοσύνης γίνεται α) σε περίπτωση νέας πρόσληψης σε ειδικό πεδίο στο ενιαίο έντυπο αναγγελίας πρόσληψης Ε3 και Ε4, β) σε περίπτωση υφιστάμενης πρόσληψης σε ειδικό πεδίο στο έντυπο Ε4, ενώ η απώλεια της ιδιότητας αυτής δηλώνεται αμελλητί σε ειδικό πεδίο στο έντυπο Ε4 / πίνακας προσωπικού / ειδικότητα. Σε περίπτωση που στο ίδιο πρόσωπο συντρέχουν σωρευτικά παραπάνω από μία εκ των περιγραφομένων στις περιπτώσεις Α, Β και Γ ιδιοτήτων, το γεγονός θα αποτυπώνεται φυσικά στην ατομική σύμβαση εργασίας. Ωστόσο κατά την σχετική υποβολή στο Π/Σ ΕΡΓΑΝΗ, επιλέγεται υποχρεωτικά μία εξ αυτών.
ΕΑΕΔ Περιοδικό Εργατικού και Ασφαλιστικού Δικαίου – Εργατικά – Εργατική νομοθεσία – Ασφαλιστική νομοθεσία – ΣΣΕ – Αποδοχές – Μισθός – Ημερομίσθιο – Επιδόματα – Συνταξιοδότηση – ΙΚΑ – ΕΑΕΔ Περιοδικό Εργατικού και Ασφαλιστικού Δικαίου
