Μίσθωση προσοδοφόρου πράγματος (ενοικίαση Ταξί) του Παναγιώτη Μάμμου Επίτιμου Δ/ντή Υπ. Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης, τ. Διαιτητή Ο.ΜΕ.Δ. Μίσθωση - Εκμίσθωση προσοδοφόρου πράγματος. Περιεχόμενο συμβάσεων. Τυπικές υποχρεώσεις και ασφαλιστική κάλυψη των εκμεταλλευτών - ενοικιαστών Ταξί. 1. Μίσθωση – Εκμίσθωση προσοδοφόρου πράγματος Η παραχώρηση χρήσεως Ταξί από τον ιδιοκτήτη σε άλλον με αντάλλαγμα την πληρωμή ενός μέρους των εισπράξεων από την εκμετάλλευση του πράγματος ή με καταβολή κάποιου ποσού για ενοίκιο μηνιαίως ανεξαρτήτως κύκλου εργασιών (τζίρου) και αν ο αντισυμβαλλόμενος οδηγός βαρύνεται με τις δαπάνες συντήρησης και χρήσης (καύσιμα, επισκευές, διόδια κ.λπ.) ή ακόμα και σε πληρωμή διοικητικών προστίμων και ποινικών παραβάσεων, πιθανότατα πρόκειται για μίσθωση προσοδοφόρου πράγματος. Η εφαρμογή του άρθρου 638 του Α.Κ. με τις γενικές προβλέψεις για τις μισθώσεις πραγμάτων ενισχύεται με την κατάρτιση ιδιωτικού συμφωνητικού που καταρτίζεται για την εύρρυθμη και σύννομη λειτουργία της σχέσης συνεργασίας των δύο μερών (μισθωτή-εκμισθωτή). (Σχετικές είναι οι αποφάσεις Α.Π. 542/67, 374/66, 132/54, Εγγρ. Υπ. Εργασίας 2761/76 κ.ά.). Για την αποφυγή παρερμηνειών η ανάθεση χρήσης του μίσθιου όταν δεν συνοδεύεται από στοιχεία σχέσης εξαρτημένης εργασίας δηλαδή αν ο ιδιοκτήτης του Ταξί δεν ασκεί έλεγχο στον οδηγό του οχήματος για την εργασία του κατά χρόνο, τόπο και τρόπο, ή αν δεν υφίσταται προσωπική εξάρτηση (εντολές, οδηγίες, συμπεριφορά, επιλογές κ.λπ.) ενισχύεται η κρίση για σύμβαση μίσθωσης προσοδοφόρου πράγματος. Η ιδιότυπη αυτή σύμβαση μεταξύ ιδιοκτήτη και ενοικιαστή διέπεται ως προς τους κανόνες λειτουργίας από το άρθρο 361 του Α.Κ. (ελευθερία συμβάσεων) και για ένα επιπλέον λόγο ο εκμεταλλευτής Ταξί αναγορεύεται σε ανεξάρτητο (ελεύθερο) επαγγελματία με όσες ρυθμίσεις προβλέπονται από το Αστικό (Εμπορικό), Ασφαλιστικό και Φορολογικό Δίκαιο για τις συναλλαγές μεταξύ των συμβαλλομένων και για τις υποχρεώσεις έναντι του εξυπηρετούμενου επιβατηγού κοινού. Κατά το προ του 2011 διάστημα λόγω κάποιας ιδιαιτερότητος των συμβάσεων αυτών λόγω ίσως των προσκαίρων ή μικρού χρόνου καταρτιζομένων συμβάσεων μεταξύ ιδιοκτητών και εκμεταλλευτών Ταξί, υπήρξε πρόβλημα στις σχέσεις εργασίας και συνεργασίας και ως εκ τούτου με όρο της συμβάσεως του ιδιωτικού συμφωνητικού παρά το χαρακτήρα των συμβάσεων αυτών ως μη σχέσεων εξαρτημένης εργασίας απεδίδοντο (ίσως και σήμερα) από τον ιδιοκτήτη ασφαλιστικές εισφορές στο ΙΚΑ όμοιες με αυτές για τις σχέσεις εξαρτημένης εργασίας και ακόμα συναφείς υποχρεώσεις (αναγγελία στον ΟΑΕΔ κατάσταση προσωπικού, έναρξη και λήξη σχέσεων συνεργασίας). Είναι άξιο παρατηρήσεως πως εφαρμόζονται μέσω των συμβάσεων όροι που αφορούν σχέσεις μίσθωσης πράγματος ενώ παράλληλα εφαρμόζονται μερικώς διατάξεις που αφορούν σχέσεις εξαρτημένης εργασίας. Πολλές φορές εγείρονται αξιώσεις από ενοικιαστές Ταξί αποζημιώσεως απόλυσης κανονικών αδειών, επιδομάτων κ.λπ. οι οποίες καταλήγουν αρκετές φορές με τη σύγχυση αυτή στα δικαστήρια αλλά και σε εμπλοκή των Επιθεωρήσεων Εργασίας με υποβολή ερωτημάτων ή ακόμα και σε αιτήσεις μεσολάβησης για αίολες ή υπό αμφισβήτηση διεκδικήσεις. Με το άρθρο 51 παρ. 5 και 6 του Ν. 3996/2011 αναγνωρίζεται ο χρόνος ασφαλιστικής υπαγωγής στο ΙΚΑ των ενοικιαστών Ταξί μέχρι την έναρξή του στις 1.9.2011 λόγω διαδοχικής ασφάλισης η οποία θα προσαρτηθεί στον μετέπειτα χρόνο ασφάλισης στον ΟΑΕΕ. Άρα είναι σαφές ότι όταν καταρτίζονται συμβάσεις μίσθωσης προσοδοφόρου πράγματος και τηρούνται όλοι οι όροι τους, ο ενοικιαστής Ταξί ο οποίος υποκαθιστά πλήρως στην εκμετάλλευσή του τον ιδιοκτήτη καλύπτεται ασφαλιστικά στον ΟΑΕΕ μετά από έναρξη επιτηδεύματος στην οικεία ΔΟΥ. Τα ιδιωτικά συμφωνητικά μίσθωσης προσοδοφόρου πράγματος συντάσσονται εις τριπλούν, λαμβάνει από ένα κάθε συμβαλλόμενος και το τρίτο κατατίθεται στην ΔΟΥ. 2. Περιεχόμενο συμβάσεων Ο οδηγός εκμεταλλευτής οφείλει να έχει στο αυτοκίνητο τη σύμβαση για κάθε έλεγχο. Το περιεχόμενο μιας συμβάσεως ενοικίασης Ταξί, μπορεί να επιβάλλεται να προβλέπει κάποιους από τους παρακάτω όρους για την εδραίωση της συμφωνίας. α) Των βασικών προσωπικών στοιχείων των δύο μερών (μισθωτή - εκμισθωτή) ον/μα, Δ/νσεις, Τ.Κ., τηλέφωνα, το ΑΦΜ και ο αριθμός ΔΑΠ (Δελτίου Αστυνομικής Ταυτότητος) ως και η εκπροσώπηση από πλευράς ιδιοκτήτη ή ιδιοκτητών. β) Τον ορισμό χρόνου μισθώσεως ο οποίος μπορεί να αφορά τη λειτουργία του Ταξί όλο το 24ωρο, ή κατά μία βάρδια, ή δύο βάρδιες περίπου 8 ή 9 ωρών η κάθε μία με το ενδεχόμενο για τον υπόλοιπο χρόνο του 24ωρου το Ταξί να το κινεί ο ίδιος ο ιδιοκτήτης. γ) Το μίσθωμα (ενοίκιο) το οποίο μπορεί να καθορίζεται ανά χιλιόμετρο (ποσοστό εισπράξεως) ή κατά μήνα με συγκεκριμένο ποσό ανεξαρτήτως του κύκλου εργασιών (τζίρου) που πραγματοποιεί ο εκμεταλλευτής του Ταξί. δ) Την αναγνώριση από τον ενοικιαστή όλων των δαπανών κίνησης και λειτουργίας (καυσίμων, συντηρήσεων, επισκευών, διοδίων κ.λπ.) αλλά και των τυχόν διοικητικών ή ποινικών κυρώσεων για παραβάσεις τις οποίες διέπραξε κατά το χρόνο λειτουργίας του Ταξί ως και οι δαπάνες για μη φυσιολογικές φθορές του αυτοκινήτου. ε) Την διάρκεια της συμβάσεως καθώς και οι διαδικασίες λύσης της (καταγγελία απ' οποιαδήποτε πλευρά με ή χωρίς αποζημίωση προ συγκεκριμένου χρόνου ή αιφνιδίως). στ) Την αυτοπρόσωπη οδήγηση του Ταξί από τον ενοικιαστή. ζ) Την υποχρέωση εκπλήρωσης των ασφαλιστικών υποχρεώσεων έναντι του ΟΑΕΕ από τον ενοικιαστή. Η συμφωνία για επίλυση τυχόν αστικών (εμπορικών) διαφορών ανάγεται στο δικαστήριο της έδρας του ιδιοκτήτη. η) Για θέματα υγιεινής και ασφάλειας ο ιδιοκτήτης και ο ενοικιαστής είναι υποχρεωμένοι σύμφωνα με τους Ν. 4093/12 και 4174/13 να εφαρμόσουν το Ν. 3850/2010 αν το Ταξί οδηγείται από 1 έως 3 (τρεις) οδηγούς γνωστοποιώντας στις Υπηρεσίες του ΣΕΠΕ ότι έχουν επιμορφωθεί και ενημερωθεί από το ειδικό ηλεκτρονικό δελτίο των Τεχνικών Επιθεωρήσεων του Υπουργείου Εργασίας για τα μέτρα υγιεινής και ασφάλειας. Οπωσδήποτε μπορούν να τεθούν και άλλοι όροι στη σύμβαση αν από τη φύση τους και το περιεχόμενό τους δεν είναι επαχθείς για τη μία ή την άλλη πλευρά (π.χ. ρήτρες υψηλές, ή παράλογες οικονομικές υποχρεώσεις, κ.λπ.). 3. Διοικητικές παρεμβάσεις - Τυπικές υποχρεώσεις Κατά τον έλεγχο από τις αρμόδιες Υπηρεσίες (ΣΕΠΕ, ΙΚΑ, ΟΑΕΕ, Οικονομική Αστυνομία, ΣΔΟΕ) πρέπει να παρουσιάζει ο ενοικιαστής ή ο ιδιοκτήτης τη σύμβαση και την τήρηση των όρων της. Αν υπάρξουν αμφισβητήσεις ή διαφορές, η επίλυση τους ανάγεται στην κρίση των καθ’ ύλην αρμοδίων δικαστηρίων. Συνεπώς η σχέση συνεργασίας μεταξύ των δύο πλευρών μπορεί να ελεγχθεί διοικητικά από τις υπηρεσίες που έχουν ως σκοπό και μέλημα την προστασία ευθέως των εργαζομένων με σχέση εξαρτημένης εργασίας, αν καταφανώς παραβιάζονται όροι της συμβάσεως, ή της εργατικής νομοθεσίας και υποκρύπτεται σχέση εξαρτημένης εργασίας. Η μέχρι σήμερα αναγγελία από ιδιοκτήτες Ταξί της ενάρξεως συνεργασίας με ενοικιαστή Ταξί στον ΟΑΕΔ σε καμία περίπτωση δεν ανταποκρίνεται στη σχέση αυτή εκτός και αν υποκρύπτεται σχέση εξαρτημένης εργασίας οπότε λαμβάνουν χώρα όλες οι ρυθμίσεις της εργατικής νομοθεσίας (αναγγελία πρόσληψης, κατάσταση προσωπικού, μισθός, άδειες, επιδόματα, αποζημίωση απολύσεως κ.λπ.). Βέβαια η ιδιότυπη σχέση συνεργασίας δεν έχει προβληματίσει το νομοθέτη όπως έγινε με τους Ν. 2639/98, 3846/2010 κ.λπ. δηλαδή να θεσπίσει τεκμήριο (μαχητό) για μεταλλαγή της από σύμβαση προσοδοφόρου πράγματος σε σχέση εξαρτημένης εργασίας. Άρα τελικά η πλήρης περιγραφή υποχρεώσεων και δικαιωμάτων ενισχύει το όλο πλαίσιο της μισθώσεως προσοδοφόρου πράγματος και το ΙΚΑ πρέπει να έχει απόλυτη συνεργασία με τον ΟΑΕΕ για την εξάλειψη μιας από πολλά χρόνια περίπλοκης σχέσης και ειδικότερα λόγω της περιστασιακής συνεργασίας ιδιοκτητών και οδηγών - εκμεταλλευτών Ταξί με σχέσεις μικρού χρόνου, γεγονός που εθεωρείτο ότι δεν προσέδιδε το χαρακτήρα εξαρτημένης εργασίας στις σχέσεις αυτές, αλλά παρείχετο η ευχέρεια της κάλυψης στο ΙΚΑ σύμφωνα με παλαιότερες ρυθμίσεις και συγκεκριμένα με το τεκμαρτό ημερομίσθιο όπως και σήμερα ακόμα της 7ης ασφαλιστικής κλάσης. Πρέπει συνεπώς με εγκυκλίους από τους δύο φορείς ΙΚΑ, ΟΑΕΕ να κλείσει οριστικά η ανακύψασα διαφορά, διότι το μείζον των συμφωνιών αυτών είναι η ανάπτυξη πρωτοβουλίας, η ελευθερία δραστηριότητας και προστασίας της περιουσίας του ιδιοκτήτη και των δικαιωμάτων του ενοικιαστή. Αναφορικά με το θέμα το οποίο προέκυψε για την τήρηση του βιβλίου δρομολογίων για τους με σχέση εξαρτημένης εργασίας οδηγούς στα Ταξί και συνακόλουθα για τους ιδιοκτήτες και εκμεταλλευτές Ταξί σημειωτέον ότι: α) Σύμφωνα με το άρθρο 7 του Β.Δ. της 8.9.50 "Περί κανονισμού ωρών εργασίας του προσωπικού αγοραίων (Ταξί)... του άρθρου 1 του Π.Δ. 981/80 σαφώς προκύπτει για τους οδηγούς Ταξί με σχέση εξαρτημένης εργασίας βιβλίο δρομολογίων το οποίο παραδίδεται με απόδειξη από τον ιδιοκτήτη στον οδηγό, συντάσσεται σύμφωνα με την κίνηση, και διατηρείται εντός του Ταξί για να επιδεικνύεται στα όργανα ελέγχου. Οι ιδιοκτήτες (κύριοι) ή οι Δ/ντές των επιχειρήσεων υποχρεούνται να φυλάττουν τα αντίτυπα των βιβλίων δρομολογίων επί 2ετία. Σύμφωνα με την παρ. 9 του άρθρου 21 του Ν. 3144/2003 δεν προκύπτει εξαίρεση του βιβλίου για τους ιδιοκτήτες ή εκμεταλλευτές Ταξί οι οποίοι οδηγούν αυτοπροσώπως το αυτοκίνητο. Άρα η προμήθεια και η τήρηση του βιβλίου δρομολογίων είναι υποχρεωτική σύμφωνα με τα στοιχεία που προβλέπονται από τις διατάξεις του Π.Δ. 1950 όπως αντεκατεστάθη με το άρθρο 1 του Π.Δ. 981/80 εκτός των εξαιρέσεων του άρθρου 21 του Ν. 3144 που αφορούν τους ιδιοκτήτες ή συνιδιοκτήτες και -τα μέλη της οικογενείας τους- ιδιωτικής χρήσεως αυτοκινήτων (τα Ταξί είναι Δ.Χ.). Τα βιβλία δρομολογίων σύμφωνα με τις διατάξεις του Ν. 4093/12 και 4174/13 άρθρο 70 τηρούνται αθεώρητα και είναι ανά πάσα στιγμή στη διάθεση των ελεγκτικών οργάνων. Ο σκοπός είναι η τήρηση των χρονικών ορίων εργασίας για την προστασία των ιδίων αλλά και του επιβατηγού κοινού. Πάντως έγινε κάποια νομοθετική αλλαγή με χορήγηση "ειδικού βιβλίου κυκλοφορίας Ταξί" από τον ΟΑΕΕ (άρθρο 51 παρ. 2 και 3 Ν. 3996/2011, ΦΕΚ 170/Α/11), διάταξη η οποία καταργήθηκε με το άρθρο 70 του Ν. 4174/13 και συνεπώς το μόνο στοιχείο που αφορά τη χρονική λειτουργία του Ταξί είναι η τήρηση του βιβλίου δρομολογίων. Το μάλλον γραφειοκρατικό στοιχείο δύσκολα εφαρμόζεται ειδικά για τους ιδιοκτήτες ή μισθωτές Ταξί αλλά και τους οδηγούς με σχέση εξαρτημένης εργασίας παρά την αναγκαιότητά του, λόγω των πολλών διαδρομών που πραγματοποιούν ημερησίως. Άρα το ζήτημα αυτό πρέπει να αντιμετωπισθεί νομοθετικά έτσι ώστε το βιβλίο δρομολογίων να παρομοιάζει με παρουσιολόγιο ή με κάρτα εργασίας που εφαρμόζεται στις επιχειρήσεις (έναρξη εργασίας, λήξη εργασίας, διαλείμματα ή διακοπές) με λίγα στοιχεία σύμφωνα με τα οποία απεικονίζεται ο χρόνος εργασίας ημερησίως άλλως πρακτικά δεν υπάρχει δυνατότητα και ευχέρεια καταχώρησης όλων των επιμέρους κινήσεων σε κάθε βάρδια από τους οδηγούντες τα Ταξί.
ΕΑΕΔ Περιοδικό Εργατικού και Ασφαλιστικού Δικαίου – Εργατικά – Εργατική νομοθεσία – Ασφαλιστική νομοθεσία – ΣΣΕ – Αποδοχές – Μισθός – Ημερομίσθιο – Επιδόματα – Συνταξιοδότηση – ΙΚΑ – ΕΑΕΔ Περιοδικό Εργατικού και Ασφαλιστικού Δικαίου
