Ικανότητα συνάψεως ΣΣΕ και Μητρώα Συνδικαλιστικών Οργανώσεων Εργαζομένων - Εργοδοτών Βασ. Γαμβρούδη, τ. Δ/ντή Υπ. Εργασίας Όπως είναι γνωστό οι συλλογικές συμβάσεις εργασίας (σσε) δεν είναι όμοιες ως προς τη φύση τους με τις συμβάσεις ιδιωτικού δικαίου και γι' αυτό ο νομοθέτης, μέσω του ν. 1836/90 αρθ. 6 ρυθμίζει ιδιαίτερα το θέμα της ικανότητος συνάψεως αυτών και καθορίζει τη διαδικασία που απαιτείται ως προς τα πρόσωπα που έχουν τη δικαιοπρακτική ικανότητα να συνάπτουν αυτές, τη διαδικασία, εκπροσώπηση, γεωγραφική εμβέλεια, περιεχόμενο, νομιμοποίηση, δέσμευση κλπ. Η σσε υπογράφεται από μία ή περισσότερες συνδικαλιστικές οργανώσεις αντίστοιχα εργοδοτών και εργαζομένων και περιλαμβάνει τη συμφωνία η οποία επήλθε μεταξύ των μερών αυτών για ό,τι αφορά τους όρους αμοιβής και εργασίας της κατηγορίας των εργαζομένων που εμπλέκονται. Συλλογική σύμβαση εργασίας εννοούμε δηλαδή έγγραφη συμφωνία σχετική με τις συνθήκες, αμοιβής και άλλων όρων. Κάθε συμφωνία περί καταρτίσεως σσε χωρίς έγγραφο τύπο είναι άκυρος. Η σπουδαιότητα των σσε είναι πολύ μεγάλη από οικονομικής, κοινωνικής και νομικής απόψεως. Με την υπογραφή της επιτυγχάνεται η αποφυγή δυσμενών ανταγωνισμών μεταξύ εργαζομένων και εργοδοτών και έτσι για ένα ορισμένο χρονικό διάστημα οι εργαζόμενοι εξασφαλίζουν κατώτερο όριο αποδοχών, οι δε εργοδότες ένα σταθερό κόστος εργασίας. Οι σσε έχουν δεσμευτικό χαρακτήρα για τα μέλη των οργανώσεων που έλαβαν μέρος στην κατάρτισή της και έτσι καθίσταται άκυρος κάθε ατομική σύμβαση εργασίας η οποία περιλαμβάνει δυσμενέστερους όρους εκείνων της σσε. Ικανότητα σύνοψης από πλευράς εργαζομένων Σύμφωνα με το άρθρο 6 του ν. 1836/90 η ικανότητα σύναψης σσε απονέμεται στις συνδικαλιστικές οργανώσεις εργαζομένων όλων των βαθμίδων όπως προβλέπεται από το άρθρο 1 του ν. 1264/82. Επειδή οι σσε ως προς τη φύση τους δεν είναι όμοιες, γι' αυτό και από το νόμο καθορίζεται ανά κατηγορία ποιές συνδικαλιστικές οργανώσεις έχουν τη δικαιοπρακτική ικανότητα. Έτσι για κάθε είδος σσε προβλέποτναι τα εξής: α) Εθνική Γενική ΣΣΕ Οι εθνικές γενικές σσε ρυθμίζουν τους όρους εργασίας που αφορούν τους εργαζομένους όλης της χώρας. Συνάπτονται από τριτοβάθμιες οργανώσεις εργαζομένων (π.χ. ΓΣΕΕ) που έχουν διεπαγγελματικό χαρακτήρα (περισσότεροι κλάδοι - επαγγέλματα - επιχειρήσεις). Περιέχουν όρους εργασίας που αφορούν είτε όλους τους εργαζομένους όλης της χώρας είτε εργαζομένους περισσότερων κλάδων ή επαγγελμάτων. Περιεχόμενο είναι τα κατώτερα όρια αποδοχών και οι ελάχιστοι όροι εργασίας. β) Επιχειρησιακές ΣΣΕ Περιέχουν όρους εργασίας που αφορούν τους εργαζόμενους μιας συγκεκριμένης επιχείρησης ή εκμετάλλευσης. Ο εργοδότης πρέπει να απασχολεί 50 τουλάχιστον μισθωτούς. Επιχειρησιακό σωματείο που καλύπτει το προσωπικό, ανεξάρτητα από κατηγορία, θέση, ειδικότητα. Η επιχειρησιακή σσε ρυθμίζει τους όρους εργασίας όλου του προσωπικού. Αυτό γίνεται για να επιτυγχάνεται στην επιχείρηση ισόρροπη και ενιαία ρύθμιση όρων εργασίας για όλες τις ειδικότητες - κατηγορίες. Εάν το σωματείο δεν καλύπτει όλο το προσωπικό δεν έχει δικαίωμα σύναψης επιχειρησιακής σσε. Εάν σε μια επιχείρηση δεν υπάρχει εργατικό σωματείο για να εκπροσωπεί όλο το προσωπικό (ανεξαρτήτως ειδικότητος) αλλά το προσωπικό είναι οργανωμένο κατά ειδικότητες σε περισσότερα εργατικά σωματεία, τότε τα επί μέρους αυτά σωματεία δεν έχουν βέβαια την ικανότητα να συνάπτουν κατ' ιδίαν επιχειρησιακή σσε από κοινού όμως μαζί μπορούν να καταρτίζουν, εφ' όσον καλύπτουν όλο το προσωπικό ή τις περισσότερες ειδκότητες της επιχείρησης. Επίσης τα εργατικά σωματεία που εκπροσωπούν ορισμένες ειδικότητες μπορούν να παρεμβαίνουν στις διαπραγματεύσεις και αν αποδέχονται να συνυπογράφουν. Η ικανότητα προς σύναψη επαγγελματικής σσε ανήκει στην πλέον αντιπροσωπευτική συνδικαλιστική οργάνωση της επιχείρησης. Κριτήριο αντιπροσωπευτικότητας είναι ο αριθμός των εργαζομένων που ψήφισε στις τελευταίες εκλογές για την ανάδειξη διοικήσεως. Το ότι μισθωτοί οριμένης ειδικότητας δεν συμμετέχουν στην οργάνωση αυτή δεν αναιρεί κατ' αρχήν το γεγονός ότι η επαγγελματική αυτή οργάνωση είναι γενικής εκπροσωπήσεως. γ) Κλαδικές ΣΣΕ Οι κλαδικές σσε ρυθμίζουν όρους εργασίας εργαζομένων ομοειδών ή συναφών επιχειρήσεων (εθνικές - τοπικές). Ομοειδείς είναι οι επιχειρήσεις που έχουν το αυτό αντικείμενο δραστηριότητας (ίδιες συνθήκες παραγωγής, διαθέσεως, υπηρεσιών κλπ.). Συναφείς είναι οι επιχειρήσεις που έχουν παρεμφερές αντικείμενο δραστηριότητας. Σε μερικές περιπτώσεις η διάκριση κλαδικής από ομοιοεπαγγελματική σσε έιναι δυσχερής. Κλάδος και επάγγελμα ταυτίζονται. Π.χ. κλάδος κατώτερης και μεσαίας εκπαίδευσης - Εκπαιδευτικοί Ιδιωτικών Σχολείων. Στις περιπτώσεις αυτές οι σσε που συνάπτονται για τον κλάδο πρέπει να χαρακτηρίζονται κλαδικές και όχι ομοιοεπαγγελματικές. Η ειδοποιός διαφορά μεταξύ κλαδικής και ομοιοεπαγγελματικής σσε συνίσταται στο γεγονός ότι οι μεν κλαδικές σσε ρυθμίζουν όρους εργασίας εργαζομένων σε ομοειδείς επιχειρήσεις, ενώ οι ομοιοεπαγγελματικές σσε ρυθμίζουν τους όρους εργασίας εργαζομένων του αυτού επαγγέλματος, ανεξάρτητα από το είδος της επιχείρησης που απασχολούνται. Το ότι μια κλαδική σσε αφήνει εκτός ρυθμίσεως μια ειδικότητα του προσωπικού δεν αναιρεί το χαρακτήρα της ως κλαδικής. Οι κλαδικές σσε καταρτίζονται από πλευράς εργαζομένων από Α/βάθμιες ή Β/βάθμιες συνδικαλιστικές οργανώσεις που εκπροσωπούν εργαζόμενους σε ομοειδείς ή συναφείς επιχειρήσεις, ανεξάρτητα από το επάγγελμα ή την ειδικότητά τους. Μπορεί να είναι εθνικές ή και τοπικές. Οι πανελλήνιας έκτασης συνδικαλιστικές οργανώσεις δεν επιτρέπεται να συνάπτουν τοπικές σσε γιατί δεν διαθέτουν τη σχετική από το καταστατικό τους αρμοδιότητα. Περιορίζεται ακόμη η συνδικαλιστική δράση των τοπικού χαρακτήρα συνδικαλιστικών οργανώσεων. Απλή συνυπογραφή της δεν επηρεάζει το κύρος της τοπικής σσε. δ) Ομοιοεπαγγελματικές ΣΣΕ Οι ομοιοεπαγγελματικές σσε ρυθμίζουν τους όρους εργασίας εργαζομένων ορισμένου επαγγέλματος π.χ. λογιστών, ηλεκτρολόγων, χημικών κλπ. Η επέκταση ομοιοεπαγγελματικής σσε δεσμεύει όλους τους εργαζομένους του επαγγέλματος ανεξάρτητα από το είδος της επιχείρησης που απασχολούνται. Οι ομοιοεπαγγελματικές σσε συνάπτονται από εργασιακής πλευράς οι μεν εθνικές από συνδικαλιστικές οργανώσεις πανελλήνιας έκτασης (Α ή Β/θμιες), οι δε τοπικές από συνδικαλιστικές οργανώσεις τοπικής έκτασης (Α ή Β/θμιες). Από εργοδοτικής πλευράς: Το ίδιο. Απαραίτητη προϋπόθεση είναι ότι πρέπει να συμβάλλονται οργανώσεις ευρείας εκπροσωπήσεως (διαφόρων ειδών επιχειρήσεις). Ετερόκλητοι εργοδότες. Αντιπροσωπευτικές οργανώσεις. Ικανότητα σύναψης από πλευράς εργοδοτών Και για τους εργοδότες το άρθρο 6 του ν. 1836/90 προβλέπει τα της ικανότητος σύναψης σσε. Έτσι ικανότητα έχουν οι συνδικαλιστικές οργανώσεις εργοδοτών όλων των βαθμίδων στο πεδίο της δραστηριότητός τους. Την ίδια ικανότητα έχει και κάθε εργοδότης για τους εργαζομένους που απασχολεί στην επιχείρησή του και είναι τουλάχιστον 50. Εάν σε μια επιμέρους εκμετάλλευση μιας επιχειρήσεως απασχολούνται 50 εργαζόμενοι είναι δυνατόν να καταρτίζεται και μια άλλη χωριστή σσε. Μητρώα Συνδικαλιστικών Οργανώσεων Εργαζομένων - Εργοδοτών Μια καινοτομία εισάγει ο ν. 4635/2019. Με το άρθρο 54 προστίθεται παράγραφος 4 και 5 στο άρθρο 6 του ν. 1836/90 με τις οποίες προβλέπεται η δημιουργία Γενικού Μητρώου Οργανώσεων Εργοδοτών και Εργαζομένων (ΓΕΜΗΟΕ - ΓΕΜΗΣΟΕ). Συγκεκριμένα η παρ. 4 προβλέπει ότι όλες οι συνδικαλιστικές οργανώσεις των εργαζομένων, οι ενώσεις προσώπων εργαζομένων και οι οργανώσεις των εργοδοτών και ειδικά αυτές που συνάπτουν σσε ή και ορίζουν εκπροσώπους τους στις διοικήσεις των φορέων που εποπτεύονται από το Υπ. Εργασίας, καθώς και στα συλλογικά όργανα αυτού, έχουν υποχρέωση να εγγράφονται στο Μητρώο Συνδικαλιστικών Οργανώσεων Εργαζομένων και Οργανώσεων Εργοδοτών του Υπουργείου που τηρείται στο πληροφοριακό σύστημα ΕΡΓΑΝΗ. Για το σκοπό αυτό στο Υπουργείο Εργασίας δημιουργείται Γενικό Μητρώο Συνδικαλιστικών Οργανώσεων Εργαζομένων (ΓΕΜΗΣΟΕ), στο οποίο τηρούνται τα ακόλουθα στοιχεία: α) το καταστατικό της συνδικαλιστικής οργάνωσης και οι τυχόν τροποποιήσεις αυτού, καθώς και η τυχόν πράξη διάλυσής της β) ο αριθμός των μελών της συνδικαλιστικής οργάνωσης που έλαβαν μέρος στις εκλογές για ανάδειξη διοίκησης γ) η σύνθεση των οργάνων διοίκησης αυτής δ) η έδρα της συνδικαλιστικής οργάνωσης και στοιχεία επικοινωνίας και ε) οι οικονομικές της καταστάσεις, εφόσον υφίστανται κρατικές ή συγχρηματοδοτούμενες πηγές χρηματοδότησης στην ίδια την οργάνωση ή στις συνδεδεμένες με αυτή οντότητες. Ακόμη στο Υπουργείο Εργασίας δημιουργείται Γενικό Μητρώο Οργανώσεων Εργοδοτών και στο οποίο τηρούνται τα ακόλουθα στοιχεία: α) Το καταστατικό της οργάνωσης εργοδοτών και οι τυχόν τροποποιήσεις αυτού καθώς και η τυχόν πράξη διάλυσής της β) ο αριθμός των μελών της οργάνωσης εργοδοτών που έλαβαν μέρος στις εκλογές για ανάδειξη διοίκησης γ) η σύνδεση των οργάνων διοίκησης αυτής δ) η έδρα της συνδικαλιστικής οργάνωσης και στοιχεία επικοινωνίας ε) ο αριθμός των εργαζομένων που απασχολεί κάθε μέλος της εργοδοτικής οργάνωσης και στ) οι οικονομικές της καταστάσεις, εφόσον υφίστανται κρατικές ή συγχρηματοδοτούμενες πηγές χρηματοδότησης στην ίδια την οργάνωση ή στις συνδεδεμένες με αυτή οντότητες. Με απόφαση του Υπουργού Εργασίας θα ρυθμίζεται κάθε θέμα σχετικά με τη δημιουργία των Μητρώων αυτών, τη δημοσιότητα των στοιχείων και κάθε αναγκαία λεπτομέρεια κλπ. Όπως προβλέπει και η αιτιολογική έκθεση του νόμου δεν γεννάται ζήτημα παραβίασης των διατάξεων περί δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα των μελών των συνδικαλιστικών οργανώσεων εργαζομένων - εργοδοτών, καθώς δεν θα καταχωρούνται προσωπικά δεδομένα, αλλά μόνο δημόσια έγγραφα (καταστατικά) και ο απρόσωπος συνολικός αριθμός των μελών, του πλήθους των εργαζομένων που απασχολούν οι επιχειρήσεις - μέλη ανά κατηγορία, κλάδο και ειδικότητα. Αποφάσεις Γενικών Συνελεύσεων - Ψηφοφορία Από το άρθρο 54 παράγραφος 5 του νόμου προβλέπεται ότι οι αποφάσεις των γενικών συνελεύσεων και λοιπών οργάνων διοίκησης των συνδικαλιστικών οργανώσεων Εργαζομένων και Εργοδοτών, συμπεριλαμβανομένων των αποφάσεων κήρυξης απεργίας, σύμφωνα με τους όρους του ν. 1264/82, όπως ισχύει, λαμβάνονται με ψηφοφορία η οποία μπορεί να διεξάγεται και με ηλεκτρονική ψήφο και με όρους που διασφαλίζουν τη διαφάνεια και τη μυστικότητα, όπως θα ορίζεται από το καταστατικό αυτών. Υπενθυμίζεται ότι από το άρθρο 211 του ν. 4512/18 (ΕΑΕΔ 2018 σ. 126) προβλέπεται ότι για τη συζήτηση και τη λήψη απόφασης κήρυξης απεργίας απαιτείται η παρουσία τουλάχιστον του ενός δευτέρου (1/2) των οικονομικά τακτοποιημένων μελών. Για το θέμα αυτό της ψηφοφορίας - ηλεκτρονικής ψήφου αναμένεται απόφαση του Υπουργού Εργασίας με την οποία θα ορίζονται οι όροι και προϋποθέσεις.
ΕΑΕΔ Περιοδικό Εργατικού και Ασφαλιστικού Δικαίου – Εργατικά – Εργατική νομοθεσία – Ασφαλιστική νομοθεσία – ΣΣΕ – Αποδοχές – Μισθός – Ημερομίσθιο – Επιδόματα – Συνταξιοδότηση – ΙΚΑ – ΕΑΕΔ Περιοδικό Εργατικού και Ασφαλιστικού Δικαίου
