Εργατικά ατυχήματα και υποχρεώσεις εργοδοτών Βασ. Γαμβρούδη, τ. Δ/ντή Υπ. Εργασίας Τα βασικά νομοθετήματα που διέπουν τα περί των εργατικών ατυχημάτων θέματα (έννοια, μέτρα πρόληψης, προδιαγραφές για ασφάλεια μηχανημάτων, κτιριολογικές απαιτήσεις κ.λπ.) είναι το Β.Δ. 25.8.20 "περί κωδικοποιήσεως των περί υγιεινής και ασφαλείας διατάξεων" και ο ν. 3850/2010 (ΕΑΕΔ 2010 σελ. 773) "Κύρωση του Κώδικα νόμων για την υγεία και την ασφάλεια των εργαζομένων". Η αποτελεσματική προστασία ασφάλειας και υγείας των εργαζομένων από τους κινδύνους στους οποίους εκτίθενται, κατά την εργασία τους, είναι τεράστιο κεφάλαιο και απασχολεί όλους όσους εμπλέκονται στο εργασιακό περιβάλλον. Τόσο οι εθνικοί όσο και οι διεθνείς φορείς αποδίδουν ιδιαίτερη σημασία στο θέμα αυτό, με σκοπό την αποτροπή των εργατικών ατυχημάτων. Τα εργατικά ατυχήματα αποτελούν σοβαρό πρόβλημα γιατί εκτός του ότι προσβάλλουν την ανθρώπινη ύπαρξη (θάνατοι, ακρωτηριασμοί κ.λπ.), με δυσμενείς συνέπειες στον παθόντα και την οικογένειά του δημιουργούν παράλληλα και κοινωνικά - οικονομικά προβλήματα, αφού αφ' ενός διαταράσσεται η παραγωγική διαδικασία, αφ' ετέρου συντελούν στην σοβαρή οικονομική αφαίμαξη των ασφαλιστικών οργανισμών. Δεν πρέπει να παραγνωρίζεται το γεγονός ότι τα ατυχήματα αντιστοιχούν σε ημέρες ασθενείας, με σημαντική επιβάρυνση κόστους α) από την απώλεια εργατοωρών και β) οικονομική αιμορραγία εθνικής οικονομίας. Για τους πιο πάνω λόγους επιβάλλεται η εφαρμογή και τήρηση μέτρων υγιεινής και ασφάλειας που θα διασφαλίζουν ασφαλές εργασιακό περιβάλλον. Αυτό όμως απαιτεί ολοκληρωμένο πρόγραμμα διαδικασιών ασφαλείας άρρηκτα συνδεόμενο με την παραγωγική διαδικασία. Εργατικό ατύχημα είναι κάθε βίαιο συμβάν που πλήττει το μισθωτό κατά την εκτέλεση της εργασίας του ή εξ αφορμής αυτής και επιφέρει τον θάνατό του ή τον καθιστά ανίκανο προς εργασία. Πρέπει να συντρέχουν οι εξής προϋποθέσεις: α) σχέση εξαρτημένης εργασίας β) βίαιο συμβάν γ) αιτιώδης σύνδεσμος μεταξύ του βίαιου συμβάντος και της παροχής της εργασίας δ) πρόκληση θανάτου ή ανικανότητας προς εργασία. Από τον ορισμό αυτό προκύπτει ότι καλύπτονται δύο κατηγορίες ατυχημάτων. α) Εκείνα που συμβαίνουν κατά την εκτέλεση της εργασίας, ως άμεση συνέπεια της εργασίας. Τα ατυχήματα αυτά συνδέονται άμεσα με την εκτέλεση της εργασίας και όπως είναι φυσικό επέρχονται κατά τη διάρκεια αυτής και β) Εκείνα που συμβαίνουν εξ αφορμής της εργασίας. Τα ατυχήματα αυτά δεν είναι άμεση συνέπεια της εργασίας, συνδέονται όμως με αυτή με σχέση αιτίου και αποτελέσματος. Στην περίπτωση αυτή δηλαδή η εργασία ήταν η αφορμή να εκτεθεί ο εργαζόμενος στις επιδράσεις του γεγονότος που προκάλεσε την βίαιη σε βάρος του βλάβη. Με την πάροδο του χρόνου τόσο η ασφαλιστική πρακτική όσο και οι αποφάσεις των δικαστηρίων διεύρυναν σημαντικά την έννοια του εργατικού ατυχήματος με αποτέλεσμα να περιλαμβάνει, υπό προϋποθέσεις, και τα ατυχήματα που συμβαίνουν έξω από το χώρο της εργασίας. Έτσι θεωρήθηκαν ως εργατικά ατυχήματα και αυτά που γίνονται κατά τα διαλείμματα της εργασίας, ή την μεσημβρινή διακοπή, οπωσδήποτε μέσα στο χώρο εργασίας και κατά περίπτωση μετά την απομάκρυνση από το χώρο αυτό. Η απομάκρυνση του εργαζομένου από το χώρο εργασίας θεωρείται ότι διακόπτει τον τοπικό και χρονικό σύνδεσμο με την εργασία όταν αποδεικνύεται ότι οφείλεται σε ατομική πρωτοβουλία του εργαζομένου, αντίθετη με τις υποχρεώσεις του που απορρέουν από τη σχέση που τον συνδέει με τον εργοδότη του ή σε πρωτοβουλία που έχει ως σκοπό την ικανοποίηση προσωπικών του αναγκών που δεν είναι άμεσες και επείγουσες. Χαρακτηρίζεται ως εργατικό ατύχημα και αυτό που προκλήθηκε από βίαιο περιστατικό που έγινε κατά τη μετάβαση του εργαζομένου από το σπίτι του στην εργασία ή και αντίστροφα, αρκεί να υπάρχει αιτιώδης σύνδεσμος μεταξύ ατυχήματος και εργασίας. Η θανατική εκτέλεση και η αυτοκτονία δεν συνιστούν ατυχήματα με την πιο πάνω έννοια. Ως εργατικό ατύχημα θεωρείται και η νόσος η προκληθείσα, εκδηλωθείσα ή και επιδεινωθείσα από έκτακτη και αιφνίδια επενέργεια εξωτερικού αιτίου συνδεομένου όμως με την εργασία. Πέρα από τα γενικά μέτρα τα οποία πρέπει να λαμβάνει ο εργοδότης, για την αποτροπή των εργατικών ατυχημάτων, όπως είναι: - η παροχή πρόνοιας και λήψη μέτρων υγιεινής και ασφάλειας - ο ορισμός υπευθύνου - η εκπαίδευση των εργαζομένων - η διευθέτηση των χώρων - μηχανημάτων με τρόπο που να εξασφαλίζει την αποφυγή κινδύνων - η τήρηση καθαριότητας, φυσικού φωτισμού, αερισμού, προληπτικών μέτρων πυρκαϊάς, ικριωμάτων, οργάνωσης πρώτων βοηθειών, ενημέρωσης επαγγελματικών κινδύνων, εξασφάλισης ατομικών μέσων εξοπλισμού προστασίας, πρόσληψη τεχνικού ασφαλείας και γιατρού εργασίας (όπου απαιτείται) έχει και τις εξής επί μέρους υποχρεώσεις: 1. Αναγγελία εργατικού ατυχήματος Η δήλωση του συμβάντος εργατικού ατυχήματος πρέπει να γίνεται εντός 24 ωρών, τόσο στην Επιθεώρηση Εργασίας, όσο και στον ασφαλιστικό οργανισμό, στον οποίο είναι ασφαλισμένος ο παθών εργαζόμενος. Η προθεσμία είναι αποκλειστική. Σε περίπτωση σοβαρού τραυματισμού είναι υποχρεωμένος ο εργοδότης να διατηρήσει αμετάβλητα όλα εκείνα τα στοιχεία τα οποία μπορούν να χρησιμεύσουν για την εξακρίβωση των αιτίων του ατυχήματος. Όπου δεν υπάρχει Επιθεώρηση Εργασίας η αναγγελία πρέπει να γίνεται στην οικεία Αστυνομική αρχή (άρθρο 43 του ν. 3850/10). Η δήλωση του ατυχήματος γίνεται στο υποκατάστημα ΙΚΑ που είναι πλησιέστερο προς τον τόπο του ατυχήματος. Συμπληρώνεται ειδικό έντυπο. 2. Τήρηση ειδικού βιβλίου ατυχημάτων Ο εργοδότης οφείλει να τηρεί ειδικό βιβλίο ατυχημάτων στο οποίο να αναγράφονται τα αίτια και η περιγραφή του ατυχήματος. Το βιβλίο αυτό τίθεται στη διάθεση των αρμόδιων αρχών. Τα μέτρα που λαμβάνονται για την αποτροπή επανάληψης παρόμοιων συμβάντων καταχωρούνται στο ειδικό βιβλίο της επιχείρησης (άρθρο 14 και 17 του νόμου) που τηρούνται από τον τεχνικό ασφαλείας και το γιατρό εργασίας. Τα βιβλία αυτά σελιδομετρούνται και θεωρούνται από την Επιθεώρηση Εργασίας. (άρθρο 43 του ν. 3850/10) Η θεώρηση του βιβλίου αυτού στις επιχειρήσεις που δεν προκύπτει υποχρέωση απασχόλησης ιατρού εργασίας και ο ίδιος ο εργοδότης ασκεί καθήκοντα τεχνικού ασφαλείας δεν είναι υποχρεωτική (Εγκ. Υπ. Εργασίας 24936/1143/28.12.2012). 3. Τήρηση καταλόγου των εργατικών ατυχημάτων Ο εργοδότης έχει την υποχρέωση να τηρεί κατάλογο των εργατικών ατυχημάτων που είχαν ως συνέπεια για τον εργαζόμενο ανικανότητα εργασίας μεγαλύτερη των τριών (3) εργασίμων ημερών. (άρθρο 43 του ν. 3850/10) 4. Γραπτή εκτίμηση των κινδύνων (Για την πρόληψη των εργατικών ατυχημάτων) Ο εργοδότης οφείλει να έχει στη διάθεσή του μια γραπτή εκτίμηση των υφιστάμενων κατά την εργασία κινδύνων για την ασφάλεια και την υγεία, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που αφορούν ομάδες εργαζομένων που εκτίθενται σε ιδιαίτερους κινδύνους. Η εκτίμηση αυτή πραγματοποιείται από τους τεχνικό ασφαλείας, γιατρό εργασίας. Η εκτίμηση πρέπει να περιλαμβάνει την αναγνώριση και καταγραφή των κινδύνων που υπάρχουν στην επιχείρηση, καθώς και αυτών που ενδέχεται να εμφανισθούν, όπως κίνδυνος πτώσης, κίνδυνος από μηχανήματα και εξοπλισμό, κίνδυνος πυρκαγιάς, ηλεκτροπληξίας, έκρηξης, κίνδυνος από έκθεση σε βλαπτικούς παράγοντες (φυσικούς, χημικούς, βιολογικούς) κίνδυνος από την οργάνωση της εργασίας. Η εκτίμηση πρέπει να λαμβάνει υπόψη τις βασικές αρχές πρόληψης, όπως περιγράφονται στο άρθρο 42 του νόμου, και να εντοπίζει τη φύση του κινδύνου, το βαθμό σοβαρότητάς του, τη διάρκεια έκθεσης των εργαζομένων σ' αυτόν και τη συχνότητα εμφάνισής του. Επίσης κατά την εκτίμηση πρέπει να λαμβάνεται υπόψη η καταγραφή και ανάλυση των εργατικών ατυχημάτων και επαγγελματικών ασθενειών. Η γραπτή εκτίμηση του κινδύνου τίθεται, με ευθύνη του εργοδότη, στη διάθεση εκπροσώπων των εργαζομένων σε θέματα ασφάλειας και υγείας και αποτελεί θέμα που συζητείται στις κοινές συνεδριάσεις τους με τον εργοδότη (επιχειρήσεις με εργαζομένους άνω των 50 ατόμων). Ο εργοδότης επίσης οφείλει να καθορίζει τα μέτρα προστασίας που πρέπει να ληφθούν και αν χρειαστεί το υλικό προστασίας που πρέπει να χρησιμοποιηθεί.
ΕΑΕΔ Περιοδικό Εργατικού και Ασφαλιστικού Δικαίου – Εργατικά – Εργατική νομοθεσία – Ασφαλιστική νομοθεσία – ΣΣΕ – Αποδοχές – Μισθός – Ημερομίσθιο – Επιδόματα – Συνταξιοδότηση – ΙΚΑ – ΕΑΕΔ Περιοδικό Εργατικού και Ασφαλιστικού Δικαίου
