Ελεγχόμενη Οικονομική Μετανάστευση. Απασχόληση Αλλοδαπών του Παναγιώτη Μάμμου Επίτιμου Δ/ντού Υπ. Εργασίας και Κοιν. Ασφ/σης τ. Διαιτητού Ο.ΜΕ.Δ. Πρόλογος Η είσοδος, παραμονή και απασχόληση του μεταναστευτικού εργατικού δυναμικού στη χώρα μας είναι μείζον πρόβλημα που έχει τεθεί στις προτεραιότητες πολλών κυβερνήσεων και της σημερινής. Το μεταναστευτικό ρεύμα ιδιαίτερα στις παρούσες περιστάσεις λόγω εμπολέμου καταστάσεως στη Συρία, Ιράκ, Αφγανιστάν, Παλαιστίνη κ.λπ. και μετά τις πράξεις τρομοκρατίας που διαχέονται σε πολλές χώρες του δυτικού κόσμου, αναδεικνύεται σε μείζον πρόβλημα της διατάραξης της ισορροπίας των οικονομικών και κοινωνικών μεγεθών μακροοικονομικά, μικροοικονομικά και εσωτερικής ασφάλειας. Η όλη περιρρέουσα κατάσταση με τον περίγυρο κρατών της Βαλκανικής η οικονομία των οποίων δεν αντέχει εισδοχή είτε οικονομικών μεταναστών είτε πολεμικών προσφύγων, ενισχύει την άποψη ότι η χώρα μας θα περάσει μια περίοδο συνεχούς απαξίωσης των δομών παραγωγής, παραγωγικότητας, αυξημένων δαπανών, δυσμενών οικονομικών προβλέψεων και μείωσης ενδεχομένως της ατομικής, ιδιωτικής και κρατικής ασφάλειας. Οικονομικά - Εργασιακά προβλήματα Η οικονομική δοκιμασία που περνάει η χώρα μας από το 2010 με την υπογραφή 3 (τριών) μνημονίων και με προοπτικές άκρως δυσμενείς για το μέλλον επιβάλει την εκκαθάριση μετά από στοιχεία, αξιολογήσεις και προϋπολογισμούς δαπανών τον έλεγχο της ανέλεγκτης μετανάστευσης και την παραμονή στη χώρα αλλοδαπών που πράγματι θα καλύψουν λειτουργικές και παραγωγικές ανάγκες της οικονομίας και σε τομείς όπου επί του παρόντος δεν υπάρχει ημεδαπό εργατικό δυναμικό είτε λόγω λανθασμένων και μη σχεδιαζομένων πολιτικών ανάδειξης τεχνικού και επιστημονικού δυναμικού που δεν απορροφάται από το υπάρχον μοντέλο ανάπτυξης σε τομείς (αγροτικού, βιομηχανικού, βιοτεχνικού κ.λπ. πεδίου) για βαρειές, σκληρές και ενδεχομένως μη αποδεκτές εργασίες, από τις προτιμήσεις ειδικοτήτων που δεν προσιδιάζουν σ' αυτές. Γενικώς σήμερα στην Ελλάδα το υπάρχον εργατικό δυναμικό (ημεδαπό και αλλοδαπό) με ποσοστά ανεργίας περίπου 30% δεν επιτρέπει εισδοχή οποιονδήποτε ενεργών εργασιακά αλλοδαπών, δεδομένου ότι ανεβαίνουν τα ποσοστά ανεργίας, το κόστος εργασίας απαξιώνεται και η χώρα μας αποτελεί κέντρο "φτωχοποίησης" της Μεσογείου. Ο ανταγωνισμός μεταξύ επιχειρήσεων οι οποίες απασχολούσαν και απασχολούν αλλοδαπό εργατικό δυναμικό έναντι αυτών που απασχολούν ημεδαπό προσωπικό σαφώς έχει μεγάλες αποστάσεις. Με το νόμο πλαίσιο 3386/2005 καθορίσθηκαν οι προϋποθέσεις τυπικές και ουσιαστικές για την ίση μεταχείριση αλλοδαπών και ημεδαπών σε ότι αφορά μισθούς, ημερομίσθια, πρόσθετα δικαιώματα λόγω υπερεργασίας, υπερωρίας, αδειών, επιδομάτων εορτών και ασφαλιστικής κάλυψης των εργαζομένων. Με στοιχεία των ελεγκτικών αρχών (ΣΕΠΕ, ΟΑΕΔ, ΙΚΑ, ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΣΤΥΝΟΜΙΑ). Το ποσοστό των ανασφάλιστων εργαζομένων αγγίζει το 25% περίπου, με αποτέλεσμα να έχει απώλειες εισφορών το ΙΚΑ και οι λοιποί οργανισμοί που δικαιούνται μέρος των συνεισπραττομένων δικαιωμάτων 1,5 δισ. ετησίως τουλάχιστον. Ποιότητα εργασίας Η απασχόληση ανειδίκευτου και ανεκπαίδευτου ξένου εργατικού δυναμικού συνεπάγεται σε πολλές των περιπτώσεων μείωση σίγουρα του κόστους εργασίας αλλά ποιοτικά και ποσοτικά υπηρεσιών κατωτέρων αυτών που επιθυμούν οι πελάτες των προϊόντων. Η θετική όψη της απασχόλησης αλλοδαπών είναι η κάλυψη θέσεων εργασίας λόγω έλλειψης ημεδαπού εργατικού δυναμικού σε μεγάλα ή μικρά τεχνικά έργα στην εργασία γης, σε επιχειρήσεις φασόν κ.λπ. και η προσαρμογή των εργαζομένων αυτών μετά από πρακτική άσκηση και εξειδίκευση είναι πλέον χρήσιμη. Ο ευρωπαϊκός οικονομικός χώρος οφείλει άμεσα να εξετάζει όλες τις παραμέτρους για την απασχόληση και να γνωστοποιεί η κάθε χώρα στην Ε.Ε. τα οικονομικά της μεγέθη, την προσφορά και ζήτηση της εργασίας να υπάρξει δε μέριμνα από τις υπηρεσίες του Επιτρόπου απασχόλησης για πλήρη ενημέρωση ιδιαίτερα των νέων των υπολοίπων κρατών για τις ανάγκες της αγοράς εργασίας και για την ένταξή τους στους τομείς οικονομικής δραστηριότητας που παρουσιάζονται ελλιπείς από εργατικό και υπαλληλικό προσωπικό στις αναπτυγμένες και αναπτυσσόμενες οικονομικά χώρες. Νομοθετικό πλαίσιο υπό αίρεση Μέχρι τις αρχές του 2015 ή τουλάχιστον μέχρι τέλους Ιουνίου το ισχύον νομοθετικό πλαίσιο παρά τις δυσκολίες εφαρμογής του, λόγω παραβάσεων από την απασχόληση αρκετών εργαζομένων αλλοδαπών σε εργοδότες, αποτελούσε και αποτελεί ισχυρό κίνητρο, μέσο και μέτρο επιβολής του δικαίου στις εργασιακές σχέσεις και αποβολής εργαζομένων που στερούνται στοιχείων νομιμότητας είτε λόγω παραμονής εισόδου στη χώρα μας είτε λόγω μη ανανέωσης της αδείας διαμονής. Διαδικασίες και μέτρα απέλασης των αλλοδαπών τρίτων χωρών έχουν ατονήσει λόγω της εν αναμονή εκκαθάρισης του πληθυσμού, που δεν έχει καμμία απολύτως εργασιακή σχέση με επιχειρήσεις και εκμεταλλεύσεις που δραστηριοποιούνται στη χώρα μας. Συνεπώς σήμερα μιλάμε για τάση μερικής αποκατάστασης της νομιμοποίησης των αλλοδαπών με τις διατάξεις: α) Του ν. 3386/2005 και της αρ. 23195/2013 αποφ. αναπληρωτή Υπουργού Εσωτερικών περί "καθορισμού απαιτουμένων δικαιολογητικών για τη χορήγηση και ανανέωση της αδείας διαμονής (ΦΕΚ 1279/Β/28.5.13). β) Του ν. 4147/13 (άρθρο 11) ΦΕΚ 98/Α/13 κατ' εφαρμογή του αρ. 1030/2002 κανονισμού της Ε.Ε. "για τη χορήγηση αδειών παραμονής υπηκόων τρίτων χωρών για ανθρωπιστικούς λόγους και για λόγους ασφαλείας κ.λπ.". γ) Του Π.Δ. 113/2013 (ΦΕΚ 146/Α/13) κατ' εφαρμογή της οδηγίας 2005/85/Ε.Κ. "σχετικά με τις ελάχιστες προδιαγραφές για τις διαδικασίες με τις οποίες τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. χορηγούν και ανακαλούν το καθεστώς του πρόσφυγα" (L 326/13.12.2005), (ΦΕΚ 146/Α/14.6.12). Σημειωτέον ότι πρόσφυγας είναι ο αλλοδαπός ή ο ανιθαγενής στο πρόσωπο του οποίου πληρούνται οι προϋποθέσεις εφαρμογής του άρθρου ΙΑ της σύμβασης της Γενεύης. "Καθεστώς πρόσφυγα" είναι το καθεστώς που χορηγείται κατόπιν της αναγνώρισης από την αρμόδια αρχή ενός αλλοδαπού ή ανιθαγενούς ως πρόσφυγα. Προβλέπεται επίσης επικουρική προστασία με την επιφύλαξη του άρθρου 17 του Π.Δ. 96/2008 αν ο αλλοδαπός δεν πληροί τις προϋποθέσεις να αναγνωρισθεί ως πρόσφυγας αλλά στο πρόσωπό του συντρέχουν ουσιώδεις λόγοι για τους οποίους προκύπτει ότι αν επιστρέψει στη χώρα καταγωγής του ή στην περίπτωση ανιθαγενούς στη χώρα της προηγούμενης συνήθους διαμονής κινδυνεύει να υποστεί σοβαρή βλάβη κατά την έννοια του άρθρου 15 του Π.Δ. 96/2008 και δεν μπορεί ή λόγω του κινδύνου αυτού δεν επιθυμεί να θέσει τον εαυτό του υπό την προστασία της εν λόγω χώρας. Συνεπώς το καθεστώς επικουρικής προστασίας χορηγείται κατόπιν αναγνώρισης από την αρμόδια ελληνική αρχή ενός αλλοδαπού ή ανιθαγενούς ως δικαιούχου επικουρικής προστασίας. Παρατήρηση που μπορεί να γίνει είναι ότι τα κύματα μετανάστευσης είναι σήμερα δύσκολο να ελεγχθούν για τις παραπάνω περιπτώσεις ή ακόμα και για τυχόν περαιτέρω εργασία εντός του ελληνικού χώρου και η ενότητα αυτή αποτελεί επισήμανση για ενίσχυση των μέτρων του ανθρώπινου δυναμικού για ελέγχους με τη συμβολή της Ε.Ε. και των γειτονικών χωρών προς επαναξιολόγηση της παραμονής αλλοδαπών τρίτων χωρών στη χώρα μας και κατά προέκταση στις λοιπές χώρες της Ε.Ε. Ακυρότητα σχέσεων εργασίας αλλοδαπών Οι κεκτημένοι αδείας διαμονής αλλοδαποί τρίτων χωρών σύμφωνα με το ν. 3386/2005 και τα προαναφερόμενα νομοθετήματα είναι απόλυτα νόμιμοι και συμβάλουν στην οικονομία και στην κοινωνική ασφάλιση, ή τουλάχιστον προστατεύονται άμεσα από τις προβλέψεις του νόμου για ύπαρξη εγκύρων συμβάσεων εργασίας και διεκδίκηση των εργασιακών δικαιωμάτων τους. Οι ευρισκόμενοι στη χώρα μας αλλοδαποί παρανόμως συνάπτουν σχέσεις εργασίας οι οποίες συνιστούν άκυρες συμβάσεις εργασίας με κυρώσεις ενίοτε για τους εργοδότες και εργαζόμενους. Κατά την κρίση των δικαστηρίων αν διαπιστωθεί παράνομη απασχόληση (έλλειψη αδείας διαμονής) είτε πρόκειται για συμβάσεις ορισμένου ή αορίστου χρόνου, οι σχέσεις αυτές είναι μη νόμιμες και οι συμβάσεις μη έγκυρες. Αν σε επόμενο χρόνο αποκατασταθεί η νομιμότητα με έκδοση αδείας διαμονής ή ανανέωση προηγούμενης αδείας η ακυρότητα των συμβάσεων αίρεται αναδρομικά, λόγω παράνομης απασχόλησης και νομιμοποιείται πλήρως με τις συνέπειες και επιβαρύνσεις που έχουν οι νόμιμες σχέσεις εργασίας (Α.Π. 1113/13 κ.α.). Συνάμα υφίσταται υποχρέωση από τους εργοδότες, να αναγγείλουν την απασχόληση σ' όλους τους φορείς ελέγχου (Σ.ΕΠ.Ε., ΟΑΕΔ, ΙΚΑ, ΔΟΥ) για τη λειτουργία των σχέσεων αυτών. Επίλογος Κατά την προηγούμενη 25ετία βρέθηκαν αλλοδαποί από τις γειτονικές χώρες και από ασιατικές χώρες στη χώρα μας οι οποίοι δυστυχώς και σήμερα εργάζονται παράνομα. Η παράταση μακροχρόνια της εκκρεμότητας νομιμοποίησης των αλλοδαπών οι οποίοι λαθραία και παράνομα εισήλθαν στη χώρα άγνωστο πόσοι είναι και πού βρίσκονται, είναι ανάγκη να πάψει η ισχύουσα και να τεθούν τα στοιχεία τους υπόψη των αρμοδίων αρχών με ενδελεχή απογραφή. Για να πραγματοποιηθεί το μέγιστο έργο της απογραφής απαιτείται αλλαγή κατά την άποψή μας των διαδικασιών νομιμοποίησης των αλλοδαπών, απλούστευση των μέτρων και πρόσκληση από το Ελληνικό κράτος ειλικρινούς αποτύπωσης και καταγραφής στοιχείων (χώρα προέλευσης, η ανιθαγενούς, οικογενειακή κατάσταση, χρόνος παραμονής στην Ελλάδα, απασχόληση ή μη (μισθωτή ή παρεμπορίου), βασική αιτία εισόδου κ.λπ.) χωρίς να υποβληθούν σε οικονομικές επιβαρύνσεις προς το κράτος, με τη λειτουργία επιτροπών κατά τόπους οι οποίες θα εισηγούνται προς την αρμόδια αρχή την χορήγηση αδείας παραμονής για μικρά αρχικά διαστήματα για όσους βεβαίως στερούνται νόμιμης άδειας, με την προϋπόθεση να επανακριθούν για ανανέωση αδειών ή να εφαρμοσθεί πολιτική προώθησης ή επανάκαμψης των μη απασχολήσιμων αλλοδαπών σε άλλες χώρες ή στις χώρες τους. Η διαδικασία που προαναφέρθηκε είναι και ευρωπαϊκή δεδομένου ότι η μεταφορά ή ανασύνθεση του εργατικού δυναμικού συνεπάγεται οικονομικά, κοινωνικά και διαχειριστικά προβλήματα σε χώρες που αναλαμβάνουν το κόστος διαμονής και εργασίας των αλλοδαπών. Η παρούσα συγκυρία και εξέλιξη υπαγορεύει την άμεση και ταχεία νομοθετική αναβάθμιση και την ανθρώπινη με σύγχρονα ηλεκτρονικά μέσα επιβολή ελεγκτικών μέτρων. Παράλληλα δε, η Ε.Ε. πρέπει να συμβάλει στην ανάπτυξη των χωρών της Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής με οικονομική και τεχνική υποστήριξη, για την επίτευξη καταλλαγής από τις εμφυλιοπολεμικές τάσεις για την τελική καταστολή και διακίνηση των πληθυσμών, που κινδυνεύουν με αφανισμό.
ΕΑΕΔ Περιοδικό Εργατικού και Ασφαλιστικού Δικαίου – Εργατικά – Εργατική νομοθεσία – Ασφαλιστική νομοθεσία – ΣΣΕ – Αποδοχές – Μισθός – Ημερομίσθιο – Επιδόματα – Συνταξιοδότηση – ΙΚΑ – ΕΑΕΔ Περιοδικό Εργατικού και Ασφαλιστικού Δικαίου
