Ν. 5083/2024 Εκλογή ευρωβουλευτών, διευκόλυνση εκλογέων μέσω επιστολικής ψήφου, εκκαθάριση εκλογικών καταλόγων και λοιπές διατάξεις του Υπουργείου Εσωτερικών ΦΕΚ 12/Α/26.1.2024 ΜΕΡΟΣ Α' Εκλογή ευρωβουλευτών, διευκόλυνση ψήφου εκλογέων και εκκαθάριση εκλογικών καταλόγων ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α' Σκοπός - αντικείμενο Άρθρο 1 Σκοπός Σκοπός του Μέρους Α' είναι: α) ο εκσυγχρονισμός του τρόπου εκλογής των ευρωβουλευτών της χώρας, β) η εισαγωγή της δυνατότητας άσκησης του εκλογικού δικαιώματος με επιστολική ψήφο για την εκλογή των ευρωβουλευτών της χώρας και τη συμμετοχή σε εθνικό δημοψήφισμα, και γ) η περαιτέρω διευκόλυνση της συμμετοχής των ατόμων με αναπηρία στην εκλογική διαδικασία. Άρθρο 2 Αντικείμενο Αντικείμενο του παρόντος είναι: α) η τροποποίηση των άρθρων 2 περί κωλυμάτων εκλογιμότητας και ασυμβιβάστων, 3 περί κατάρτισης και ανακήρυξης συνδυασμών και 6 περί κατανομής των εδρών του ν. 4255/2014 (Α' 11) σχετικά με την εκλογή μελών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, β) η εισαγωγή ρυθμίσεων για τη δυνατότητα άσκησης του εκλογικού δικαιώματος με επιστολική ψήφο για την εκλογή των ευρωβουλευτών της χώρας και τη διεξαγωγή εθνικού δημοψηφίσματος, γ) η τροποποίηση των άρθρων 48 περί απαγόρευσης προεκλογικών δραστηριοτήτων, 58 περί διορισμού εφορευτικών επιτροπών, 63 περί του γραμματέα εφορευτικών επιτροπών και 68 περί διορισμού αντιπροσώπων δικαστικής αρχής του π.δ. 26/2012 (Α' 57) για την εκλογή των βουλευτών, δ) η εισαγωγή ρύθμισης για την εκκαθάριση των εκλογικών καταλόγων, και ε) η εισαγωγή ρυθμίσεων για τη διευκόλυνση της συμμετοχής των ατόμων με αναπηρία στην εκλογική διαδικασία, όπως η πρόβλεψη δεύτερου γραμματέα στις εφορευτικές επιτροπές στις οποίες προεδρεύει αντιπρόσωπος με αναπηρία, η δημιουργία μητρώου καταστημάτων ψηφοφορίας και εκλογικών τμημάτων προσβάσιμων σε άτομα με αναπηρία και η υποχρεωτική μετάδοση προεκλογικών μηνυμάτων στη νοηματική γλώσσα ή με υποτιτλισμό. ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β' Παρεμβάσεις στη διαδικασία εκλογής μελών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου - Τροποποιήσεις Ν. 4255/2014 Άρθρο 3 Εκλόγιμοι - Κωλύματα εκλογιμότητας και ασυμβίβαστα - Τροποποίηση παρ. 2 άρθρου 2 ν. 4255/2014 Στην παρ. 2 του άρθρου 2 του ν. 4255/2014 (A' 11), περί κωλυμάτων εκλογιμότητας, προστίθεται δεύτερο εδάφιο και η παρ. 2 διαμορφώνεται ως εξής: "2. Οι διατάξεις του άρθρου 56 του Συντάγματος και των παραγράφων 1 έως 4 του άρθρου 30 του π.δ. 26/2012 και της παρ. 1 του δέκατου πέμπτου άρθρου του ν. 2196/1994 (Α' 41) για τα κωλύματα εκλογιμότητας των βουλευτών εφαρμόζονται και για την εκλογή των μελών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Οι βουλευτές του Ελληνικού Κοινοβουλίου δεν μπορούν να ανακηρυχθούν υποψήφιοι, ούτε να εκλεγούν μέλη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου αν δεν παραιτηθούν από το αξίωμά τους πριν από την ανακήρυξή τους, σύμφωνα με την παρ. 8 του άρθρου 3 του παρόντος." Άρθρο 4 Πρόταση υποψηφίων - Κατάρτιση και ανακήρυξη συνδυασμών - Αντικατάσταση άρθρου 3 ν. 4255/2014 Το άρθρο 3 του ν. 4255/2014 (Α' 11), περί πρότασης υποψηφίων, κατάρτισης και ανακήρυξης συνδυασμών, αντικαθίσταται ως εξής: "Άρθρο 3 Πρόταση υποψηφίων - Κατάρτιση και ανακήρυξη συνδυασμών 1. Δικαίωμα υποβολής πρότασης υποψηφίων έχουν μόνο τα κόμματα ή οι συνασπισμοί συνεργαζόμενων κομμάτων. Στους συνασπισμούς συνεργαζόμενων κομμάτων μπορούν να συμμετέχουν και πολιτικές κινήσεις που δεν αποτελούν πολιτικό κόμμα. Οι παρ. 1, 2, 3, 5 και 6 του άρθρου 37 και το άρθρο 38 του π.δ. 26/2012 (Α' 57), περί του ονόματος και εμβλήματος των κομμάτων και περί της διαφωνίας για τη χρήση ονόματος ή εμβλήματος κομμάτων ή για την ιδιότητα του Προέδρου ή μέλους της Διοικούσας Επιτροπής αυτών, εφαρμόζονται αναλόγως. Για την εφαρμογή του παρόντος η προθεσμία των παρ. 1 και 2 του άρθρου 37 του π.δ. 26/2012 ορίζεται σε εξήντα (60) ημέρες πριν από τη διενέργεια εκλογών. Οι κατά τις ανωτέρω διατάξεις δηλώσεις των κομμάτων ή των συνασπισμών συνεργαζόμενων κομμάτων υποβάλλονται αποκλειστικά στην ηλεκτρονική πύλη υποψηφιοτήτων του άρθρου 33 του π.δ. 26/2012, περί παροχής πρόσβασης στην ηλεκτρονική πύλη καταχώρισης υποψηφίων, με ανάλογη εφαρμογή των άρθρων 32 έως 34 αυτού, περί κατάρτισης συνδυασμών, και είναι δεσμευτικές για όλες τις νόμιμες συνέπειες. 2. Οι υποψήφιοι συμμετέχουν στην εκλογή σε συνδυασμό, ο οποίος καταρτίζεται από το κόμμα ή τον συνασπισμό συνεργαζόμενων κομμάτων που τους προτείνει, σύμφωνα με όσα ορίζονται στην παρ. 3. Κανένας υποψήφιος δεν μπορεί να μετέχει σε περισσότερους από έναν συνδυασμούς. 3. Η πρόταση κάθε κόμματος ή συνασπισμού συνεργαζόμενων κομμάτων, που αποτελεί τον συνδυασμό του κόμματος ή του συνασπισμού συνεργαζόμενων κομμάτων, περιλαμβάνει υποψηφίους, των οποίων ο αριθμός είναι τουλάχιστον ίσος με τον αριθμό των συνολικά εκλεγομένων, κάθε φορά, κατά την παρ. 1 του άρθρου 1, μελών στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και δεν μπορεί να υπερβαίνει τον διπλάσιο του αριθμού αυτού. Για την ανακήρυξη των εκλογικών συνδυασμών κομμάτων ή συνασπισμού συνεργαζόμενων κομμάτων, ο αριθμός των υποψηφίων από κάθε φύλο πρέπει να ανέρχεται σε ποσοστό τουλάχιστον ίσο με το σαράντα τοις εκατό (40%) του συνολικού αριθμού των υποψηφίων τους, αντιστοίχως. Δεκαδικός αριθμός στρογγυλοποιείται στην επόμενη ακέραιη μονάδα, εφόσον το κλάσμα είναι ίσο με μισό της μονάδας και άνω. Οι προϋποθέσεις του πρώτου και του δεύτερου εδαφίου πρέπει να πληρούνται κατά την καταληκτική ημέρα της προθεσμίας υποβολής της δήλωσης κατάρτισης συνδυασμού, επί ποινή μη ανακήρυξης του συνδυασμού του κόμματος ή του συνασπισμού των συνεργαζόμενων κομμάτων. Αν το Α1 Τμήμα του Αρείου Πάγου για οποιονδήποτε λόγο δεν ανακηρύξει υποψήφιο ή υποψηφίους ενός συνδυασμού, τότε ο συνδυασμός ανακηρύσσεται με τους υποψηφίους που πληρούν τις προϋποθέσεις ανακήρυξης, μόνο αν η δήλωση συνδυασμού κατά την υποβολή του, συμπεριλαμβανομένων των υποψηφίων που δεν ανακηρύχθηκαν, πληρούσε τις ανωτέρω προϋποθέσεις για τον συνολικό αριθμό των υποψηφίων και τον αριθμό υποψηφίων από κάθε φύλο. Στην πύλη υποψηφιοτήτων οι συνδυασμοί υποβάλλουν και το έμβλημά τους, το οποίο πρέπει να αποτυπώνεται ευκρινώς σε παραλληλόγραμμο διαστάσεων 2,3 εκατοστών πλάτους και 1,2 εκατοστού ύψους. 4. Κάθε υποψήφιος - επί ποινή μη ανακήρυξης - επικυρώνει την αίτηση-δήλωση υποψηφιότητάς του, έως τη λήξη της προθεσμίας του πρώτου εδαφίου της παρ. 8 του παρόντος με τη διαδικασία της παρ. 5 του άρθρου 34 του π.δ. 26/2012, περί κατάρτισης συνδυασμών, η οποία επέχει θέση υπεύθυνης δήλωσης για κάθε έννομη συνέπεια, με την οποία δηλώνει ότι: α) δεν αποδέχθηκε τη συμμετοχή του ως υποψηφίου σε συνδυασμό - πρόταση άλλου κόμματος ή συνασπισμού συνεργαζόμενων κομμάτων, β) δεν έχει στερηθεί το δικαίωμα του εκλέγειν, γ) δεν συντρέχουν στο πρόσωπό του τα κωλύματα εκλογιμότητας του άρθρου 2 του παρόντος και δ) δεν έχει ανειλημμένη υποχρέωση παραμονής στην υπηρεσία για ορισμένο χρόνο, προκειμένου περί πολιτικών υπαλλήλων και στρατιωτικών εν γένει, κατά την ισχύουσα νομοθεσία. Όποιος υποβάλλει ψευδή δήλωση υπόκειται στις ποινές της παρ. 3 του άρθρου 117 του π.δ. 26/2012. 5. Δεν είναι επιτρεπτή η παραίτηση υποψηφίου μετά από την οριστική υποβολή της δήλωσης του συνδυασμού. Ο συνδυασμός δύναται να συμπληρωθεί ή να τροποποιηθεί έως την καταληκτική ημερομηνία της παρ. 8. 6. Οι υποψήφιοι αναγράφονται στο ψηφοδέλτιο του κόμματος ή του συνασπισμού συνεργαζόμενων κομμάτων κατά την αλφαβητική σειρά του επωνύμου τους. 7. Στην πρόταση κάθε συνδυασμού επισυνάπτεται ηλεκτρονικό παράβολο ποσού είκοσι χιλιάδων (20.000,00) ευρώ, η έλλειψη του οποίου καθιστά την πρόταση απαράδεκτη. Το ποσό αυτό επιστρέφεται στα κόμματα ή τους συνασπισμούς συνεργαζόμενων κομμάτων, των οποίων οι συνδυασμοί έλαβαν ποσοστό ένα κόμμα πέντε τοις εκατό (1,5%) τουλάχιστον του συνόλου των έγκυρων ψηφοδελτίων σε ολόκληρη την Επικράτεια. 8. Οι δηλώσεις υποβάλλονται έως πενήντα (50) ημέρες πριν από την ημερομηνία διενέργειας των εκλογών. Αν η ημερομηνία αυτή είναι μεταξύ της Μεγάλης Πέμπτης και της Δευτέρας του Πάσχα, τότε η προθεσμία παρατείνεται έως και την Τετάρτη μετά από το Πάσχα. Πέντε (5) ημέρες μετά από την ημερομηνία του πρώτου εδαφίου, το Α1 Τμήμα του Αρείου Πάγου ανακηρύσσει σε δημόσια συνεδρίαση τους υποψηφίους που προτάθηκαν νόμιμα κατά συνδυασμούς, όπως αυτοί δηλώθηκαν σύμφωνα με τις διατάξεις του παρόντος άρθρου. Ομοίως, αν η καταληκτική ημερομηνία ανακήρυξης είναι μεταξύ της Μεγάλης Πέμπτης και της Δευτέρας του Πάσχα, η καταληκτική ημερομηνία ανακήρυξης παρατείνεται έως και την Τετάρτη μετά από το Πάσχα. Οι συνδυασμοί ανακηρύσσονται κατά σειρά με την εξής σειρά: α) Προηγούνται κατά σειρά εκλογικής δύναμης τα κόμματα ή οι συνασπισμοί συνεργαζόμενων κομμάτων που συμμετείχαν στις τελευταίες βουλευτικές εκλογές. β) Ακολουθούν κατά σειρά εκλογικής δύναμης τα κόμματα ή οι συνασπισμοί συνεργαζόμενων κομμάτων που συμμετείχαν στις τελευταίες εκλογές για την ανάδειξη εκπροσώπων στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. γ) Τέλος, ανακηρύσσονται τα λοιπά κόμματα ή οι συνασπισμοί συνεργαζόμενων κομμάτων κατά σειρά υποβολής της δήλωσης συνδυασμού. Εφόσον κόμμα ή κόμματα των περ. α) και β) μετέχουν σε συνασπισμό συνεργαζόμενων κομμάτων, θεωρείται ότι ο συνασπισμός συνεργαζόμενων κομμάτων έχει λάβει την εκλογική δύναμη του κόμματος ή του μεγαλύτερου σε εκλογική δύναμη των συνεργαζόμενων κομμάτων που τον απαρτίζουν. Η παρ. 1 του άρθρου 32 του π.δ. 26/2012, περί συνδρομής των προϋποθέσεων κατάρτισης συνδυασμών, εφαρμόζεται και για τα κόμματα και τους συνασπισμούς συνεργαζόμενων κομμάτων που συμμετέχουν στις εκλογές για την ανάδειξη εκπροσώπων στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Η καταληκτική ημερομηνία για την υποβολή υπομνημάτων είναι η επόμενη της ημερομηνίας του πρώτου εδαφίου της παρούσας. 9. Οι συνδυασμοί και υποψήφιοι που ανακηρύσσονται ανακοινώνονται αμέσως στο Υπουργείο Εσωτερικών, το οποίο, με απόφαση του Υπουργού Εσωτερικών, προβαίνει αμελλητί στην έκδοση προκήρυξης, στην οποία περιλαμβάνονται τα στοιχεία της απόφασης ανακήρυξης. Η προκήρυξη κοινοποιείται αμέσως στους Αντιπεριφερειάρχες, οι οποίοι τη γνωστοποιούν κατ' αναλογική εφαρμογή του άρθρου 39 του π.δ. 26/2012, περί κοινοποίησης ονομάτων ανακηρυχθέντων υποψηφίων. 10. Για την υποβοήθηση του έργου του Α1 Τμήματος του Αρείου Πάγου, όσον αφορά στην ανακήρυξη των συνδυασμών και των υποψήφιων βουλευτών, καθώς και για τη διαδικασία του άρθρου 103 του π.δ. 26/2012, περί ανακήρυξης βουλευτών, δύναται να διατίθεται προσωπικό της Κεντρικής Υπηρεσίας του Υπουργείου Εσωτερικών, κατόπιν αιτήματος του Α1 Τμήματος του Αρείου Πάγου." Άρθρο 5 Γενικό αποτέλεσμα ψηφοφορίας - Κατανομή εδρών - Αντικατάσταση άρθρου 6 ν. 4255/2014 Το άρθρο 6 του ν. 4255/2014 (Α' 11), περί αποτελέσματος της ψηφοφορίας και κατανομής των εδρών, αντικαθίσταται ως εξής: "Άρθρο 6 Γενικό αποτέλεσμα ψηφοφορίας - Κατανομή εδρών 1. Η Ανώτατη Εφορευτική Επιτροπή του άρθρου 101 του π.δ. 26/2012 (Α'57), που εδρεύει στο Υπουργείο Εσωτερικών, με βάση τους, κατά το άρθρο 5 του παρόντος, πίνακες των πρωτοδικείων, καταρτίζει τον γενικό οριστικό πίνακα των αποτελεσμάτων της ψηφοφορίας σε όλη την επικράτεια και με βάση τα αποτελέσματα αυτά προβαίνει στην κατανομή των εδρών των μελών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου μεταξύ των συνδυασμών των κομμάτων και των συνασπισμών συνεργαζόμενων κομμάτων που μετείχαν στην εκλογή, σύμφωνα με όσα ορίζονται στις παρ. 2 έως 4 του παρόντος. 2. Η κατά την παρ. 1 κατανομή ενεργείται αναλογικά με την εκλογική δύναμη σε όλη την επικράτεια των συνδυασμών που μετέχουν σε αυτήν, σύμφωνα με τη διαδικασία των παρ. 3 και 4. 3. Κόμμα ή συνασπισμός συνεργαζόμενων κομμάτων που δεν συγκέντρωσε ποσοστό έγκυρων ψηφοδελτίων τουλάχιστον ίσο με το τρία τοις εκατό (3%) του συνόλου των έγκυρων ψηφοδελτίων, που έλαβαν σε ολόκληρη την επικράτεια τα κόμματα και οι συνασπισμοί συνεργαζόμενων κομμάτων, δεν δικαιούται έδρα μέλους στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. 4. Για τον υπολογισμό των εδρών συνολικά στην επικράτεια που δικαιούται κάθε κόμμα ή συνασπισμός συνεργαζόμενων κομμάτων που πληροί το κριτήριο της παρ. 3 εφαρμόζονται τα εξής: α. Για την κατανομή των εδρών ως εκλογικό μέτρο λαμβάνεται το ακέραιο μέρος του πηλίκου που προκύπτει από τη διαίρεση του συνόλου των έγκυρων ψηφοδελτίων που έλαβαν στην Επικράτεια όλοι οι εκλογικοί σχηματισμοί, που συμμετέχουν στην κατανομή των εδρών σύμφωνα με την παρ. 3 προς τον αριθμό των εδρών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου που κάθε φορά αναλογούν στην Ελλάδα. β. Ο αριθμός των εδρών που αναδεικνύουν όσοι συμμετέχουν στην κατανομή εδρών προκύπτει από το ακέραιο μέρος του πηλίκου της διαίρεσης του συνόλου των εγκύρων ψηφοδελτίων, που έλαβαν στην Επικράτεια διά του εκλογικού μέτρου. γ. Αδιάθετες έδρες κατανέμονται ανά μία σε όσους έχουν το μεγαλύτερο αχρησιμοποίητο υπόλοιπο, αρχίζοντας από τον συνδυασμό με το μεγαλύτερο υπόλοιπο. Σε περίπτωση ίσου αριθμού αχρησιμοποίητου υπολοίπου, προηγείται ο συνδυασμός με τον μεγαλύτερο αριθμό έγκυρων ψηφοδελτίων στην Επικράτεια. Αν εξακολουθούν και παραμένουν αδιάθετες έδρες, αυτές κατανέμονται ανά μία σε κάθε συνδυασμό ξεκινώντας από αυτόν με τον μεγαλύτερο αριθμό έγκυρων ψηφοδελτίων στην Επικράτεια." ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ' Άσκηση εκλογικού δικαιώματος με επιστολική ψήφο Άρθρο 6 Πεδίο εφαρμογής - Τροποποίηση παρ. 1 άρθρου 1 ν. 4648/2019 1. Στις διατάξεις του παρόντος Κεφαλαίου υπάγονται οι Έλληνες εκλογείς οι οποίοι επιλέγουν την επιστολική ψήφο ως μέσο άσκησης του εκλογικού τους δικαιώματος. Το παρόν Κεφάλαιο ισχύει αποκλειστικά για τις εκλογές για την ανάδειξη εκπροσώπων της χώρας στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, σύμφωνα με τον ν. 4255/2014 (Α' 11), καθώς και για τη διεξαγωγή εθνικού δημοψηφίσματος, σύμφωνα με τον ν. 4023/2011 (Α' 220). 2. Η παρ. 1 του άρθρου 1 του ν. 4648/2019 (Α' 205), περί του πεδίου εφαρμογής του νόμου αυτού, τροποποιείται ως προς το πεδίο εφαρμογής του ν. 4648/2019 ο οποίος εφαρμόζεται μόνο κατά τις βουλευτικές εκλογές και η παρ. 1 διαμορφώνεται ως εξής: "1. Εκλογείς οι οποίοι την ημέρα των βουλευτικών εκλογών βρίσκονται εκτός της Επικράτειας, μπορούν να ασκούν το εκλογικό τους δικαίωμα, σύμφωνα με τις διατάξεις του παρόντος και με την επιφύλαξη του άρθρου 2." 3. Σε περίπτωση διενέργειας την ίδια ημέρα βουλευτικών εκλογών και ευρωεκλογών ή βουλευτικών εκλογών και εθνικού δημοψηφίσματος δεν εφαρμόζονται οι διατάξεις του παρόντος Κεφαλαίου αλλά οι διατάξεις του ν. 4648/2019, περί διευκόλυνσης άσκησης του εκλογικού δικαιώματος εκλογέων που βρίσκονται εκτός ελληνικής επικράτειας και τροποποίησης της εκλογικής διαδικασίας. Άρθρο 7 Ειδικοί εκλογικοί κατάλογοι εκλογέων επιστολικής ψήφου 1. Οι ειδικοί εκλογικοί κατάλογοι εκλογέων επιστολικής ψήφου που καταρτίζονται, φέρουν τον τίτλο "Ειδικός Εκλογικός Κατάλογος Εκλογέων Επιστολικής Ψήφου" και περιέχουν τα ακόλουθα για κάθε εκλογέα: α) Τον αύξοντα αριθμό, β) τον Ειδικό Εκλογικό Αριθμό, γ) το επώνυμο, δ) το όνομα, ε) το όνομα του πατέρα, στ) το όνομα της μητέρας, ζ) το όνομα συζύγου και το επώνυμο πατέρα (εφόσον πρόκειται για έγγαμη γυναίκα που φέρει το επώνυμο του συζύγου), η) την ημερομηνία και τον χρόνο γέννησης, θ) τον βασικό εκλογικό κατάλογο (βασική εκλογική περιφέρεια) όπου είναι εγγεγραμμένος (περιφερειακή ενότητα, δήμος, εκλογικό διαμέρισμα), ι) την πλήρη διεύθυνση διαμονής, ια) την πλήρη διεύθυνση στην οποία επιθυμεί να λάβει τον ειδικό φάκελο ψηφοφορίας, ιβ) τη διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, και ιγ) τα τηλέφωνα επικοινωνίας. 2. Το άρθρο 23 του π.δ. 26/2012 (Α' 57), περί διάθεσης αντιτύπων εκλογικών καταλόγων και δημοσιευμάτων εκλογικού περιεχομένου, εφαρμόζεται αναλόγως και για τους ειδικούς εκλογικούς καταλόγους εκλογέων επιστολικής ψήφου. Από τη διάθεση αντιτύπων εκλογικών καταλόγων και δημοσιευμάτων εκλογικού περιεχομένου στα πολιτικά κόμματα, εξαιρούνται τα στοιχεία των περ. ια), ιβ) και ιγ) της παρ. 1 του παρόντος. 3. Μετά από τον ορισμό των εκλογικών τμημάτων διαλογής ψηφοδελτίων επιστολικής ψήφου του άρθρου 10 και ειδικά για την εκλογική διαδικασία επιστολικής ψήφου, οι ειδικοί εκλογικοί κατάλογοι εκλογέων επιστολικής ψήφου συντάσσονται ανά εκλογικό τμήμα διαλογής ψηφοδελτίων επιστολικής ψήφου. Άρθρο 8 Ειδική εφαρμογή εγγραφής εκλογέων που επιθυμούν να ασκήσουν το εκλογικό τους δικαίωμα με επιστολική ψήφο 1. Το Υπουργείο Εσωτερικών δημιουργεί ηλεκτρονική εφαρμογή, προσβάσιμη μέσω της Ενιαίας Ψηφιακής Πύλης της Δημόσιας Διοίκησης (gov.gr) για την εγγραφή, τη μεταβολή στοιχείων και τη διαγραφή από τον ειδικό εκλογικό κατάλογο εκλογέων επιστολικής ψήφου. Οι εκλογείς που επιθυμούν να ασκήσουν το εκλογικό τους δικαίωμα με επιστολική ψήφο, εγγράφονται με δική τους μέριμνα στους ειδικούς εκλογικούς καταλόγους του άρθρου 7. Η εγγραφή, μεταβολή και διαγραφή από αυτούς γίνεται οποτεδήποτε με αίτηση του ενδιαφερομένου σύμφωνα με τη διαδικασία του παρόντος. Η καταχώριση και η επεξεργασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα των ανωτέρω φυσικών προσώπων γίνεται σύμφωνα με τον ν. 4624/2019 (Α' 137) και τον Κανονισμό (ΕΕ) 2016/679 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 27ης Απριλίου 2016 για την προστασία των φυσικών προσώπων έναντι της επεξεργασίας των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα και για την ελεύθερη κυκλοφορία των δεδομένων αυτών και την κατάργηση της Οδηγίας 95/46/ΕΚ (Γενικός Κανονισμός για την Προστασία Δεδομένων) (L 119). 2. Η διαδικασία πρόσβασης στην ειδική εφαρμογή λαμβάνει μέριμνα για την ταυτοποίηση του εκλογέα και την αποτροπή κακόβουλης χρήσης αυτής. Κατά την αίτηση του εκλογέα, ο αριθμός κινητού τηλεφώνου και η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου του αντλούνται από το Εθνικό Μητρώο Πολιτών, εφόσον είναι διαθέσιμα, και επιβεβαιώνονται από τον ίδιο, άλλως δηλώνονται υποχρεωτικά από τον ίδιο, και η εγκυρότητά τους επιβεβαιώνεται με κωδικό μιας χρήσης (One Time Password). Για την ταυτοποίηση του εκλογέα γίνεται χρήση των προσωπικών κωδικών - διαπιστευτηρίων της Γενικής Γραμματείας Πληροφοριακών Συστημάτων Ψηφιακής Διακυβέρνησης (Γ.Γ.Π.Σ.Ψ.Δ.) του Υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης (taxisnet). Εναλλακτικά, ο εκλογέας μπορεί να πιστοποιηθεί στην εφαρμογή κάνοντας χρήση συνδυασμού των στοιχείων του διαβατηρίου του και του δελτίου αστυνομικής ταυτότητας. Για την πιστοποίηση αυτή γίνεται χρήση των απαραίτητων διαδικτυακών υπηρεσιών μέσω του Κέντρου Διαλειτουργικότητας της Γ.Γ.Π.Σ.Ψ.Δ., σύμφωνα με το άρθρο 47 του ν. 4623/2019 (Α' 134), περί δεδομένων του δημόσιου τομέα, και το άρθρο 84 του ν. 4727/2020 (Α' 184), περί διαλειτουργικότητας των φορέων του δημόσιου τομέα. 3. Οι εκλογείς δύνανται να υποβάλλουν τις αιτήσεις της παρ. 1 και μέσω των Κέντρων Εξυπηρέτησης Πολιτών (Κ.Ε.Π.), καθώς και των ελληνικών διπλωματικών αρχών στο εξωτερικό. 4. Οι αιτήσεις εγγραφής, μεταβολής και ακύρωσης γίνονται αμέσως οριστικές. 5. Οι εκλογείς οφείλουν να επικαιροποιούν τα στοιχεία της διεύθυνσής τους ή της επικοινωνίας τους αμέσως μόλις αυτά μεταβληθούν. Ειδικά για τη μεταβολή του αριθμού κινητού τηλεφώνου ή της διεύθυνσης ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, γίνεται εκ νέου επιβεβαίωση του αριθμού ή της διεύθυνσης ηλεκτρονικού ταχυδρομείου με κωδικό μιας χρήσης. 6. Η υποβολή αίτησης, η ακύρωση ή η τροποποίησή της επιτρέπονται έως και σαράντα (40) ημέρες πριν από τη διενέργεια των εκλογών. 7. Με την επιφύλαξη των παρ. 4 έως 6 του άρθρου 21 του παρόντος, εκλογέας ο οποίος έχει δηλώσει ότι επιθυμεί να διευκολυνθεί στην άσκηση του εκλογικού του δικαιώματος με επιστολική ψήφο δεν μπορεί να ψηφίσει με οποιονδήποτε τρόπο σε κανένα εκλογικό τμήμα. Ομοίως, διαγράφεται από τις καταστάσεις των παρ. 2 και 7 του άρθρου 27 του π.δ. 26/2012 (Α' 57), περί κατάρτισης ειδικών εκλογικών καταλόγων. Η παράβαση του πρώτου εδαφίου επισύρει τις κυρώσεις της παρ. 2 του άρθρου 113 του π.δ. 26/2012. 8. Όποιος χωρίς δικαίωμα αποκτά πρόσβαση στην ειδική εφαρμογή για την ταυτοποίηση εκλογέα με σκοπό την κακόβουλη χρήση αυτής τιμωρείται με φυλάκιση δύο (2) ετών τουλάχιστον και χρηματική ποινή από δέκα χιλιάδες (10.000) έως πενήντα χιλιάδες (50.000) ευρώ. 9. Για την ομαλή λειτουργία της ηλεκτρονικής εφαρμογής της παρ. 1 του παρόντος και το κόστος συντήρησης αυτής εφαρμόζεται αναλόγως το άρθρο 130 του π.δ. 26/2012 (Α' 57), περί προμήθειας εκλογικών ειδών. Άρθρο 9 Ενσωμάτωση αιτήσεων και λοιπών μεταβολών στους εκλογικούς καταλόγους 1. Οι βασικοί εκλογικοί κατάλογοι ενημερώνονται με βάση τις αιτήσεις των εκλογέων που επιθυμούν να ψηφίσουν με επιστολική ψήφο. Η οριστικοποίηση, οι μεταβολές και οι ακυρώσεις των αιτήσεων καταχωρίζονται άμεσα. 2. Με μέριμνα του Υπουργείου Εσωτερικών τίθεται ή αφαιρείται αναλόγως στους βασικούς εκλογικούς καταλόγους ειδική σήμανση σε όσους εκλογείς έχουν εγγραφεί στους ειδικούς εκλογικούς καταλόγους του άρθρου 7. 3. Το Υπουργείο Εσωτερικών επικαιροποιεί αμελλητί τους ειδικούς εκλογικούς καταλόγους επιστολικής ψήφου με βάση τις μεταβολές που επέρχονται στους εκλογείς στους βασικούς εκλογικούς καταλόγους. Άρθρο 10 Εκλογικά Τμήματα Διαλογής Ψηφοδελτίων Επιστολικής Ψήφου 1. Αμέσως μετά από την οριστικοποίηση των εκλογικών καταλόγων, σύμφωνα με τα άρθρα 7 και 9, συστήνονται με απόφαση του Υπουργού Εσωτερικών τα Εκλογικά Τμήματα Διαλογής Ψηφοδελτίων Επιστολικής Ψήφου και κατανέμονται σε αυτά οι εκλογείς που είναι εγγεγραμμένοι στους ειδικούς εκλογικούς καταλόγους του άρθρου 7. Τα εκλογικά τμήματα διαλογής ψηφοδελτίων επιστολικής ψήφου και οι επιτροπές συλλογής επιστολικής ψήφου στεγάζονται σε κατάλληλους δημόσιους ή ιδιωτικούς χώρους, που μισθώνονται με επιμέλεια του Υπουργείου Εσωτερικών. Η κατανομή των εκλογέων σε εκλογικά τμήματα διαλογής ψηφοδελτίων επιστολικής ψήφου μπορεί να γίνεται και με γεωγραφικά κριτήρια για τους εκλογείς, με βάση τη διεύθυνση που δήλωσαν στην αίτησή τους. 2. Η απόφαση της παρ. 1 κοινοποιείται άμεσα στο Α1 Τμήμα του Αρείου Πάγου και αναρτάται στην ιστοσελίδα του Υπουργείου Εσωτερικών. 3. Σε κάθε ένα από τα εκλογικά τμήματα διαλογής ψηφοδελτίων επιστολικής ψήφου μπορούν να κατανεμηθούν έως χίλιοι (1.000) εκλογείς. Ο ελάχιστος αριθμός εκλογέων σε κάθε ένα από αυτά δεν μπορεί να είναι μικρότερος των εκατό (100). 4. Η φύλαξη των χώρων στα οποία στεγάζονται τα εκλογικά τμήματα διαλογής ψηφοδελτίων επιστολικής ψήφου και οι επιτροπές συλλογής επιστολικής ψήφου ανήκει αποκλειστικά στην αρμοδιότητα της Ελληνικής Αστυνομίας και ενεργείται είτε με τη διάθεση φρουράς κατά εκλογικό τμήμα διαλογής ψηφοδελτίων επιστολικής ψήφου είτε με την επιτήρηση κατά ευρύτερες μονάδες στέγασης των εκλογικών τμημάτων διαλογής ψηφοδελτίων επιστολικής ψήφου και των επιτροπών συλλογής επιστολικής ψήφου. Η φύλαξη αρχίζει την επόμενη ημέρα της έναρξης αποστολής των εκλογικών φακέλων στους εκλογείς και λήγει με το πέρας της επομένης της διενέργειας των εκλογών. 5. Οι χώροι στους οποίους βρίσκονται οι κάλπες παρακολουθούνται από κύκλωμα τηλεόρασης όλο το εικοσιτετράωρο. Το σχετικό υλικό καταγράφεται και διατηρείται στο Πρωτοδικείο Αθηνών για όλα τα εκλογικά τμήματα διαλογής ψηφοδελτίων επιστολικής ψήφου για χρονικό διάστημα τριών (3) ετών από τη διενέργεια των εκλογών. Με την απόφαση της παρ. 1 ορίζονται το όργανο που έχει την ευθύνη καταγραφής και μεταφοράς του υλικού στο Πρωτοδικείο Αθηνών, το όργανο που έχει την ευθύνη διατήρησης του υλικού στο Πρωτοδικείο Αθηνών, μετά από γνώμη του Προέδρου του Τριμελούς Συμβουλίου Διοίκησης του Πρωτοδικείου Αθηνών, καθώς και ο υπεύθυνος επεξεργασίας των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα και ρυθμίζεται κάθε άλλο ζήτημα προστασίας δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα για την εφαρμογή της παρούσας. Το υλικό αυτό δεν επιτρέπεται να δημοσιοποιηθεί κατά οποιονδήποτε τρόπο, παρά μόνο με άδεια του Προέδρου του Α1 Τμήματος του Αρείου Πάγου. Άρθρο 11 Αποστολή ειδικών φακέλων ψηφοφορίας 1. Το αργότερο δεκαπέντε (15) ημέρες πριν από την ημέρα των εκλογών, το Υπουργείο Εσωτερικών ταχυδρομεί, με συστημένη κατεπείγουσα επιστολή στη διεύθυνση παραλαβής της επιστολικής ψήφου που έχει δηλώσει κάθε εκλογέας, τον ειδικό εκλογικό φάκελο. 2. Με ευθύνη του αναδόχου ή των αναδόχων παροχής ταχυδρομικών ή ταχυμεταφορικών υπηρεσιών, ο φάκελος μπορεί να παραληφθεί μόνο από τον εκλογέα ή από ρητά εξουσιοδοτημένο για τον σκοπό αυτόν πρόσωπο με εξακρίβωση της ταυτότητάς του από τον διανομέα. Για την εξουσιοδότηση του πρώτου εδαφίου απαιτείται θεώρηση γνησίου υπογραφής από δημόσια αρχή ή μέσω της ηλεκτρονικής πύλης "gov.gr". 3. Σε περίπτωση παραβίασης της παρ. 2 επιβάλλεται στον ανάδοχο ή στους ανάδοχους παροχής ταχυδρομικών ή ταχυμεταφορικών υπηρεσιών ποινική ρήτρα δέκα χιλιάδων (10.000) ευρώ ανά φάκελο για τον οποίο διαπιστώθηκε η παραβίαση. 4. Ο εκλογέας ενημερώνεται με κάθε πρόσφορο μέσο και ιδίως με μήνυμα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου για την αποστολή του φακέλου, στο οποίο μπορεί να συμπεριλαμβάνεται σύνδεσμος για την παρακολούθηση της εξέλιξης της αποστολής (tracking). Άρθρο 12 Περιεχόμενο ειδικών φακέλων ψηφοφορίας 1. Ο ειδικός φάκελος ψηφοφορίας περιέχει τα παρακάτω στοιχεία: α) Στην εξωτερική του πλευρά εμφανίζονται το όνομα του αποστολέα (Υπουργείο Εσωτερικών), το όνομα και η διεύθυνση του παραλήπτη, καθώς και ο ειδικός εκλογικός αριθμός του εκλογέα. β) Στο εσωτερικό του φακέλου περιέχονται τα παρακάτω στοιχεία: βα) αίτηση - υπεύθυνη δήλωση επιστολικής ψήφου, ββ) φάκελος επιστροφής επιστολικής ψήφου με προσυμπληρωμένη τη διεύθυνση του παραλήπτη (εκλογικού τμήματος διαλογής ψηφοδελτίων επιστολικής ψήφου), βγ) το ψηφοδέλτιο, όπως αυτό περιγράφεται στην παρ. 2, βδ) έντυπο οδηγιών και κατάλογος υποψηφίων ανά συνδυασμό σε αλφαβητική σειρά και με ξεχωριστή αύξουσα αρίθμηση ανά συνδυασμό, όπως αυτοί έχουν ανακηρυχθεί, βε) ο φάκελος ψηφοφορίας, βστ) πιθανό λοιπό σχετικό συνοδευτικό υλικό. 2. Το ψηφοδέλτιο τυπώνεται με μέριμνα του Υπουργείου Εσωτερικών. Το ψηφοδέλτιο είναι ενιαίο και περιλαμβάνει το σύνολο των κομμάτων ή των συνασπισμών συνεργαζόμενων κομμάτων που συμμετέχουν στις εκλογές κατά σειρά ανακήρυξης και ειδικό χώρο για την επιλογή των υποψηφίων κάθε συνδυασμού από τους εκλογείς. Μετά από την παράθεση των κομμάτων και των συνασπισμών συνεργαζόμενων κομμάτων περιλαμβάνεται και η επιλογή "Δεν επιλέγω κανέναν από τους ανωτέρω - Ψηφίζω λευκό". 3. Για την ενημέρωση των εκλογέων, το Υπουργείο Εσωτερικών αναρτά στην ιστοσελίδα του το ψηφοδέλτιο και λοιπά πληροφοριακά στοιχεία και λαμβάνει ειδική μέριμνα για τη μη αλλοίωση των συγκεκριμένων αρχείων. 4. Στις περιπτώσεις που προβλέπονται στην παρ. 7 του άρθρου 13, καθώς και σε περίπτωση αδυναμίας χρήσης του ψηφοδελτίου, ο εκλογέας, μπορεί να εκτυπώσει σε λευκή σελίδα μεγέθους Α4 ή Letter με βάρος χαρτιού 80g/m2 το αναρτημένο στην ιστοσελίδα του Υπουργείου Εσωτερικών ψηφοδέλτιο. Ψηφοδέλτια ασπρόμαυρης απόχρωσης θεωρούνται έγκυρα, αν δεν συντρέχουν άλλοι λόγοι ακυρότητας. Ομοίως, ο εκλογέας μπορεί να εκτυπώσει την αίτηση - υπεύθυνη δήλωση επιστολικής ψήφου από την ίδια ιστοσελίδα σε λευκή σελίδα των ίδιων διαστάσεων. 5. Οι φάκελοι ψηφοφορίας, μέσα στους οποίους τοποθετούνται τα ψηφοδέλτια, κατασκευάζονται ομοιόμορφα από αδιαφανές χαρτί λευκής απόχρωσης. 6. Ο ειδικός φάκελος ψηφοφορίας και τα περιεχόμενά του, όπως αυτά καθορίζονται στη παρ. 1, μπορούν να κατασκευαστούν από δημόσιο ή ιδιωτικό φορέα ο οποίος διαθέτει την κατάλληλη τεχνογνωσία και υποδομή. 7. Ο ειδικός φάκελος ψηφοφορίας, ο φάκελος επιστροφής επιστολικής ψήφου και ο φάκελος ψηφοφορίας φέρουν ειδικό γνώρισμα γνησιότητας. 8. Απαγορεύεται η διακίνηση έντυπων υλικών των κομμάτων ή συνασπισμών συνεργαζόμενων κομμάτων ή άλλων φορέων μέσω του ειδικού φακέλου ψηφοφορίας. 9. Απαγορεύεται η διακίνηση του ειδικού φακέλου ψηφοφορίας από τρίτους, συμπεριλαμβανομένων και των πολιτικών κομμάτων. 10. Απαγορεύονται η αλλοίωση, πλαστογράφηση ή παραγωγή φακέλων με παρόμοια μορφή με αυτή του ειδικού εκλογικού φακέλου ή του φακέλου ψηφοφορίας. 11. Απαγορεύεται το άνοιγμα του φακέλου ψηφοφορίας και του φακέλου επιστροφής επιστολικής ψήφου από μη εξουσιοδοτημένα από τις διατάξεις του παρόντος πρόσωπα. 12. Η παράβαση των παρ. 8 και 9 τιμωρείται με φυλάκιση δύο (2) ετών τουλάχιστον. Η παράβαση των παρ. 10 και 11 τιμωρείται με φυλάκιση τριών (3) ετών τουλάχιστον και χρηματική ποινή από εκατό χιλιάδες (100.000) έως τριακόσιες χιλιάδες (300.000) ευρώ. Άρθρο 13 Διαδικασία ψηφοφορίας 1. Ο εκλογέας συμπληρώνει και υπογράφει την αίτηση - υπεύθυνη δήλωση επιστολικής ψήφου ηλεκτρονικά ή έγχαρτα. Με την υπεύθυνη δήλωση ο εκλογέας δηλώνει ότι: α) Έχει εγγραφεί στους ειδικούς εκλογικούς καταλόγους εκλογέων επιστολικής ψήφου και δεν πρόκειται να ψηφίσει με φυσική παρουσία στις επικείμενες εκλογές, εφόσον ο φάκελος παραληφθεί από την ειδική επιτροπή συλλογής επιστολικής ψήφου. β) Η συμπλήρωση του ψηφοδελτίου, συμπεριλαμβανομένης της επιλογής των υποψηφίων, έγινε αποκλειστικά από τον ίδιο δίχως την παρουσία άλλου προσώπου. Η προτίμηση που εκφράστηκε στο ψηφοδέλτιο εκφράζει αποκλειστικά και μόνο τη δική του επιλογή. γ) Είναι σε γνώση του ότι αποτελεί ποινικό αδίκημα η πλαστογράφηση της παρούσας υπεύθυνης δήλωσης ή η ψευδής δήλωση των ανωτέρω στοιχείων. 2. Ο εκλογέας βάζει σταυρό προτίμησης στο κόμμα ή στον συνασπισμό συνεργαζόμενων κομμάτων που επιθυμεί και στο ειδικό τμήμα του ψηφοδελτίου επιλέγει, είτε κυκλώνοντας είτε σημειώνοντας τον αριθμό που αντιστοιχεί στον υποψήφιο ή στους υποψηφίους του συνδυασμού αυτού, στους οποίους επιθυμεί να εκφράσει την προτίμησή του. Αν δεν τεθεί σταυρός προτίμησης σε συνδυασμό, το ψηφοδέλτιο θεωρείται λευκό. Αν τεθεί σταυρός προτίμησης σε συνδυασμό αλλά δεν επιλεγεί κανένας υποψήφιος του συνδυασμού, το ψηφοδέλτιο θεωρείται έγκυρο υπέρ του συνδυασμού. Αν δεν έχει τεθεί σταυρός προτίμησης σε συνδυασμό και έχουν επιλεγεί υποψήφιοι, το ψηφοδέλτιο θεωρείται άκυρο. Αν τεθεί σταυρός προτίμησης στην ένδειξη "Δεν επιλέγω κανέναν από τους ανωτέρω - Ψηφίζω λευκό", τότε το ψηφοδέλτιο θεωρείται λευκό, ανεξαρτήτως αν έχουν επιλεγεί ή όχι υποψήφιοι. Αν εκλογέας επιλέξει περισσότερους υποψηφίους από τον μέγιστο επιτρεπόμενο αριθμό, το ψηφοδέλτιο θεωρείται έγκυρο όσον αφορά τον συνδυασμό, ωστόσο, δεν λαμβάνεται υπόψη κανένας σταυρός προτίμησης. Ο εκλογέας σημειώνει στο ψηφοδέλτιο και τον συνολικό αριθμό προτίμησης υπέρ υποψηφίων που έχει επιλέξει. Αν εκλογέας δεν συμπληρώσει τον αριθμό των σταυρών προτίμησης, το ψηφοδέλτιο θεωρείται έγκυρο όσον αφορά στον συνδυασμό, ωστόσο δεν λαμβάνεται υπόψη κανένας σταυρός προτίμησης. Ο εκλογέας τοποθετεί το ψηφοδέλτιο στον φάκελο ψηφοφορίας και κλείνει τον φάκελο, χρησιμοποιώντας το ειδικό αυτοκόλλητο. 3. Απαγορεύεται η αναγραφή οποιουδήποτε στοιχείου στον φάκελο ψηφοφορίας επί ποινή ακυρότητας του ψηφοδελτίου. 4. Μέσα στον φάκελο επιστροφής, ο εκλογέας τοποθετεί τον σφραγισμένο φάκελο ψηφοφορίας, ο οποίος περιέχει το ψηφοδέλτιο και συμπληρώνει ηλεκτρονικά, μέσω της ειδικής εφαρμογής του άρθρου 8, την υπεύθυνη δήλωση, κάνοντας χρήση των κωδικών ταυτοποίησης της παρ. 2 του άρθρου 8 στο κινητό τηλέφωνο και στη διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου που έχει δηλωθεί. Εναλλακτικά, ο εκλογέας του παρόντος, αντί της χρήσης της ειδικής εφαρμογής του άρθρου 8, δύναται να τοποθετήσει στον φάκελο επιστροφής, εκτός του σφραγισμένου φακέλου ψηφοφορίας, και α) την υπογεγραμμένη αίτηση - υπεύθυνη δήλωση επιστολικής ψήφου, και β) φωτοτυπία των δύο (2) όψεων της αστυνομικής του ταυτότητας ή της ελληνικής άδειας οδήγησης ή του ελληνικού του διαβατηρίου ή της ταυτότητας των ενόπλων δυνάμεων ή των σωμάτων ασφαλείας. Γίνονται δεκτές κομμένες ταυτότητες, ληγμένα διαβατήρια, καθώς και διαβατήρια που έχουν εκδοθεί από τις νομαρχιακές αυτοδιοικήσεις πριν από τη μεταβίβαση της αρμοδιότητας στην Ελληνική Αστυνομία. 5. Ο φάκελος επιστροφής επιστολικής ψήφου αποστέλλεται με μέριμνα του εκλογέα μέσω ταχυδρομείου, σύμφωνα με τις οδηγίες που αναγράφονται στα σχετικά έντυπα. Απαγορεύεται η αποστολή του φακέλου από τρίτο πρόσωπο, εκτός αν υπάρχει ρητή εξουσιοδότηση για τον σκοπό αυτόν από τον εκλογέα, αποκλειστικά σε περίπτωση αδυναμίας του να αποστείλει ο ίδιος τον φάκελο. Ειδικά για τις αποστολές εκλογικών φακέλων εντός της Επικράτειας: α) Ο ανάδοχος ή οι ανάδοχοι των ταχυδρομικών ή ταχυμεταφορικών υπηρεσιών εξακριβώνουν την ταυτότητα του εκλογέα ή την ύπαρξη ρητής εξουσιοδότησης πριν από την παραλαβή του φακέλου επιστροφής επιστολικής ψήφου. β) Δεν είναι επιτρεπτή η αποστολή του φακέλου μέσω μη συμβεβλημένων με το Υπουργείο Εσωτερικών παρόχων ταχυδρομικών ή ταχυμεταφορικών υπηρεσιών. 6. Η αποστολή του φακέλου από το Υπουργείο Εσωτερικών γίνεται ατελώς για τον εκλογέα. Η επιστροφή του φακέλου γίνεται με πάροχο ταχυδρομικών ή ταχυμεταφορικών υπηρεσιών επίσης ατελώς για τον εκλογέα, εφόσον από τις συμβάσεις με τις εταιρείες παροχής ταχυδρομικών ή ταχυμεταφορικών υπηρεσιών προβλέπεται η δυνατότητα χρέωσης του Υπουργείου Εσωτερικών. Για τις περιπτώσεις που δεν προβλέπεται η δυνατότητα χρέωσης του Υπουργείου Εσωτερικών με το κόστος επιστροφής του φακέλου επιστροφής επιστολικής ψήφου, είναι δυνατή η καταβολή ποσού σε τραπεζικό λογαριασμό του εκλογέα. Το ποσό αυτό είναι ακατάσχετο, δεν υπόκειται σε κανενός είδους παρακράτηση ή φορολόγηση και δεν συμψηφίζεται με οφειλές των δικαιούχων προς το ελληνικό δημόσιο ή τα ασφαλιστικά ταμεία από οποιαδήποτε αιτία. Οι εκλογείς μεριμνούν για την εμπρόθεσμη αποστολή του φακέλου επιστροφής επιστολικής ψήφου σύμφωνα με το άρθρο 14. 7. Για την υποβοήθηση του εκλογέα, και ιδίως των εκλογέων με αναπηρία, είναι δυνατή η δημιουργία εφαρμογής στην ιστοσελίδα του Υπουργείου Εσωτερικών, όπου ο εκλογέας επιλέγει τον συνδυασμό που προτιμά και στη συνέχεια τους υποψηφίους στους οποίους θέλει να εκφράσει την προτίμησή του και εκτυπώνει το ψηφοδέλτιο συμπληρωμένο μηχανογραφικά με τις επιλογές του, κατ' ανάλογη εφαρμογή της παρ. 4 του άρθρου 12. Άρθρο 14 Παραλαβή φακέλου επιστροφής επιστολικής ψήφου 1. Οι φάκελοι επιστροφής επιστολικής ψήφου παραλαμβάνονται από την Επιτροπή Συλλογής Επιστολικής Ψήφου έως τις 17:00 της παραμονής της ημέρας διενέργειας των εκλογών. 2. Για τον σκοπό αυτόν οι πάροχοι ταχυδρομικών και ταχυμεταφορικών υπηρεσιών, που έχουν συμβληθεί με το Υπουργείο Εσωτερικών, οφείλουν να λειτουργούν και να παραδίδουν τους φακέλους επιστροφής επιστολικής ψήφου την παραμονή των εκλογών. 3. Η Επιτροπή Συλλογής Επιστολικής Ψήφου παραλαμβάνει τους φακέλους επιστροφής επιστολικής ψήφου και τηρεί τη διαδικασία της παρ. 6 του άρθρου 15. Άρθρο 15 Επιτροπές Συλλογής Επιστολικής Ψήφου 1. Με απόφαση του Υπουργού Εσωτερικών συγκροτούνται Επιτροπές Συλλογής Επιστολικής Ψήφου. Εφόσον έχουν συσταθεί πάνω από δέκα (10) εκλογικά τμήματα διαλογής ψηφοδελτίων επιστολικής ψήφου, και για κάθε δέκα τμήματα κατ' ελάχιστον, μπορεί να συστήνεται επιπλέον επιτροπή. Κάθε επιτροπή φέρει ειδική αύξουσα αρίθμηση. 2. Κάθε Επιτροπή αποτελείται από τρία (3) μέλη. Ο Πρόεδρος της Επιτροπής κληρώνεται από το Α1 Τμήμα του Αρείου Πάγου μεταξύ των καταλόγων που καταρτίζουν το Υπουργείο Δικαιοσύνης, το Ελεγκτικό Συνέδριο και το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας, κατά περίπτωση, για τις περ. α) έως ε), η) και ιστ) της παρ. 3 του άρθρου 68 του π.δ. 26/2012 (Α' 57), περί αντιπροσώπων δικαστικής αρχής. Τα μέλη της Επιτροπής κληρώνονται μεταξύ των προσώπων των περ. ιβ) και ιε) της παρ. 3 του άρθρου 68 του π.δ. 26/2012 που υπηρετούν στην περιφέρεια όπου έχουν συσταθεί τα εκλογικά τμήματα διαλογής ψηφοδελτίων επιστολικής ψήφου. Με την ίδια διαδικασία ορίζονται τα αναπληρωματικά μέλη. Πρόεδρος ή μέλος της Επιτροπής που κληρώνεται δεν μπορεί να είναι ταυτόχρονα αντιπρόσωπος της δικαστικής αρχής σε εκλογικό τμήμα στην Επικράτεια. Το άρθρο 66 του π.δ. 26/2012, περί των αντιπροσώπων της δικαστικής αρχής και των καθηκόντων τους, εφαρμόζεται αναλόγως. Όπου στο άρθρο 66 του π.δ. 26/2012 αναφέρεται ο έφορος, νοείται ο Γενικός Έφορος παρακολούθησης διαδικασίας ψηφοφορίας με επιστολική ψήφο του άρθρου 18 του παρόντος. 3. Το έργο των Επιτροπών μπορούν να υποβοηθούν δικαστικοί υπάλληλοι που υπηρετούν σε υπηρεσίες που εδρεύουν εντός της οικείας περιφέρειας. 4. Έργο των Επιτροπών είναι η παραλαβή και η φύλαξη των φακέλων επιστροφής επιστολικής ψήφου, η καταγραφή τους και η διανομή τους στο εκλογικό τμήμα διαλογής ψηφοδελτίων επιστολικής ψήφου, όπου έχει κατανεμηθεί ο κάθε εκλογέας. Η θητεία των Επιτροπών αρχίζει την επόμενη της έναρξης αποστολής των εκλογικών φακέλων στους εκλογείς και λήγει μετά το πέρας της επομένης της διενέργειας των εκλογών. 5. Οι Επιτροπές λειτουργούν καθημερινά από τις 9:00 μέχρι τις 18:00. Με απόφαση του Προέδρου τους, μπορεί να διευρυνθεί το ωράριο λειτουργίας τους για το σύνολο της θητείας τους ή για μέρος αυτής. 6. Οι Επιτροπές έχουν ως αρμοδιότητες: α) Την παραλαβή από τους παρόχους ταχυδρομικών και ταχυμεταφορικών υπηρεσιών των φακέλων επιστροφής επιστολικής ψήφου των εκλογέων. Για κάθε έναν φάκελο που παραλαμβάνεται, καταγράφεται σε ειδική εφαρμογή ο ειδικός εκλογικός αριθμός του εκλογέα, ο οποίος ενημερώνεται με μήνυμα κινητού τηλεφώνου και με μήνυμα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου για την παραλαβή του φακέλου του. Οι Επιτροπές αναζητούν, με βάση τον ειδικό εκλογικό αριθμό του εκλογέα, όπως αυτός εμφανίζεται στον φάκελο επιστροφής, το εκλογικό τμήμα διαλογής ψηφοδελτίων επιστολικής ψήφου στο οποίο ανήκει. Σε περίπτωση που ο ειδικός εκλογικός αριθμός δεν ανήκει σε εκλογέα που έχει εγγραφεί στους ειδικούς εκλογικούς καταλόγους επιστολικής ψήφου, τότε ο φάκελος δεν ανοίγεται και φυλάσσεται ξεχωριστά. Αν είναι δυσδιάκριτος ο ειδικός εκλογικός αριθμός, όπως αυτός εμφανίζεται στον φάκελο, οι Επιτροπές μπορούν να ταυτοποιήσουν τον εκλογέα μέσω ειδικής εφαρμογής πρόσβασης στους εκλογικούς καταλόγους και, εφόσον είναι προφανής η ταυτοποίηση του εκλογέα, να ακολουθήσουν τη διαδικασία του πρώτου, δεύτερου και τρίτου εδαφίου. Στην ανωτέρω εφαρμογή καταχωρίζεται η παραλαβή της επιστολικής ψήφου του συγκεκριμένου εκλογέα. β) Την τοποθέτηση των φακέλων επιστροφής επιστολικής ψήφου σε ειδικές κάλπες φύλαξης. 7. Το Υπουργείο Εσωτερικών μεριμνά για την ύπαρξη του κατάλληλου αριθμού ειδικών καλπών φύλαξης φακέλων επιστροφής επιστολικής ψήφου. Για κάθε ένα εκλογικό τμήμα διαλογής ψηφοδελτίων επιστολικής ψήφου διατίθεται μια ειδική κάλπη φύλαξης φακέλων επιστροφής επιστολικής ψήφου. Εφόσον κριθεί απαραίτητο από την Επιτροπή για λόγους χωρητικότητας, μπορεί να αντιστοιχούν περισσότερες ειδικές κάλπες ανά εκλογικό τμήμα διαλογής ψηφοδελτίων επιστολικής ψήφου. 8. Στις 7:00 της ημέρας διενέργειας των εκλογών, η ειδική κάλπη ή οι ειδικές κάλπες φύλαξης των φακέλων επιστροφής επιστολικής ψήφου παραδίδονται επί αποδείξει στην Εφορευτική Επιτροπή Διαλογής Επιστολικής Ψήφου του οικείου εκλογικού τμήματος διαλογής ψηφοδελτίων επιστολικής ψήφου. 9. Η παρ. 5 του άρθρου 10 για την παρακολούθηση των χώρων στους οποίους βρίσκονται οι κάλπες εφαρμόζεται αναλόγως. Με την απόφαση της παρ. 1 του παρόντος ορίζονται το όργανο που έχει την ευθύνη καταγραφής και μεταφοράς του υλικού στο Πρωτοδικείο Αθηνών, το όργανο που έχει την ευθύνη διατήρησης του υλικού στο Πρωτοδικείο Αθηνών, μετά από γνώμη του Προέδρου του Τριμελούς Συμβουλίου Διοίκησης του Πρωτοδικείου Αθηνών, καθώς και ο υπεύθυνος επεξεργασίας των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα και ρυθμίζεται κάθε άλλο ζήτημα προστασίας δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα για την εφαρμογή της παρούσας. Άρθρο 16 Εφορευτικές Επιτροπές Διαλογής Επιστολικής Ψήφου 1. Για κάθε ένα από τα εκλογικά τμήματα διαλογής ψηφοδελτίων επιστολικής ψήφου του άρθρου 10 συγκροτείται Εφορευτική Επιτροπή Διαλογής Επιστολικής Ψήφου, η οποία αποτελείται από τρία (3) μέλη. 2. Πρόεδρος της επιτροπής κληρώνεται δικαστικός λειτουργός των περ. α) έως ε), η) ή ιστ) της παρ. 3 του άρθρου 68 του π.δ. 26/2012 (Α' 57), περί των αντιπροσώπων της δικαστικής αρχής. Το άρθρο 66 του π.δ. 26/2012, περί των αντιπροσώπων της δικαστικής αρχής και των καθηκόντων τους, εφαρμόζεται αναλόγως. Όπου στο άρθρο 66 του π.δ. 26/2012 αναφέρεται ο έφορος, νοείται ο Γενικός Έφορος παρακολούθησης διαδικασίας ψηφοφορίας με επιστολική ψήφο του άρθρου 18. 3. Μέλη της Επιτροπής κληρώνονται μεταξύ των περιληφθέντων στους καταλόγους που καταρτίζονται σύμφωνα με την παρ. 6 του άρθρου 68 του π.δ. 26/2012, για όλες τις περιπτώσεις της παρ. 3 του ίδιου άρθρου, εφαρμοζόμενης αναλόγως και της παρ. 4 του ίδιου άρθρου. Με την ίδια διαδικασία ορίζονται τα αναπληρωματικά μέλη. 4. Πρόεδρος ή μέλος που κληρώνεται δεν μπορεί να είναι αντιπρόσωπος της δικαστικής αρχής σε εκλογικό τμήμα στην Επικράτεια. 5. Ο Πρόεδρος της Επιτροπής αναθέτει καθήκοντα γραμματέα σε δικαστικό υπάλληλο των περ. ιβ) ή ιε) της παρ. 3 του άρθρου 68 του π.δ. 26/2012. 6. Ειδικά για την Επιτροπή της παρ. 1, εφόσον τα μέλη της δεν έχουν εγγραφεί στους ειδικούς εκλογικούς καταλόγους εκλογέων επιστολικής ψήφου, εφαρμόζεται αναλόγως και η παρ. 1 του άρθρου 69 του π.δ. 26/2012, περί ψηφοφορίας αντιπροσώπων δικαστικής αρχής και εφόρων αυτών. Για τον σκοπό αυτά το Υπουργείο Εσωτερικών μεριμνά για την ύπαρξη ψηφοδελτίων και φακέλων ψηφοφορίας, όμοιων με αυτά των υποπερ. βγ) και βε) της περ. β) της παρ. 1 του άρθρου 12, στους χώρους διαλογής των εκλογικών τμημάτων επιστολικής ψήφου, τα οποία παραδίδονται στον Γενικό Έφορο παρακολούθησης διαδικασίας ψηφοφορίας με επιστολική ψήφο του άρθρου 18. Άρθρο 17 Αντιπρόσωποι κομμάτων 1. Κάθε κόμμα ή συνασπισμός συνεργαζόμενων κομμάτων, εφόσον έχει ανακηρυχθεί, μπορεί να ορίσει αντιπρόσωπό του μαζί με τον αναπληρωτή του στις επιτροπές των άρθρων 15 και 16. Για τον ορισμό τους εφαρμόζονται αναλόγως οι παρ. 1 έως 4 του άρθρου 40 του π.δ. 26/2012 (Α' 57), περί αντιπροσώπων και πληρεξουσίων υποψηφίων. 2. Οι υποψήφιοι δεν μπορούν να ορίσουν αντιπρόσωπο μεμονωμένα. 3. Δεν επιτρέπεται η ταυτόχρονη παρουσία του τακτικού και του αναπληρωματικού αντιπροσώπου του ίδιου κόμματος ή συνασπισμού συνεργαζόμενων κομμάτων, κατά τη διάρκεια της εκλογικής διαδικασίας. 4. Οι αντιπρόσωποι έχουν το δικαίωμα να παρευρίσκονται στη διαδικασία, να διατυπώνουν κάθε παρατήρηση ή ένσταση σχετικά με την τάξη της ψηφοφορίας για το συμφέρον των κομμάτων, συνασπισμών συνεργαζόμενων κομμάτων και των υποψηφίων, να θέτουν τη σφραγίδα τους στην κάλπη, να παρευρίσκονται στη διαλογή των ψήφων και να ασκούν κάθε άλλο δικαίωμα που παρέχεται από τον νόμο. Άρθρο 18 Γενικός Έφορος παρακολούθησης διαδικασίας ψηφοφορίας με επιστολική ψήφο 1. Ο Πρόεδρος του Αρείου Πάγου ορίζει έναν εκ των Αντιπροέδρων ή μελών του Δικαστηρίου ως Γενικό Έφορο παρακολούθησης της διαδικασίας ψηφοφορίας με επιστολική ψήφο. 2. Ο Γενικός Έφορος παρακολούθησης της διαδικασίας ψηφοφορίας με επιστολική ψήφο ασκεί κατ' αναλογία τα καθήκοντα που προβλέπονται στο άρθρο 67 του π.δ. 26/2012 (Α' 57), περί εφόρων των αντιπροσώπων δικαστικής αρχής. 3. Ο Γενικός Έφορος είναι υπεύθυνος σε συνεργασία με τον Πρόεδρο της επιτροπής του άρθρου 15 και για τη φύλαξη των καλπών από την αστυνομική δύναμη με το πέρας του ωραρίου της Επιτροπής όπως προβλέπεται στην παρ. 5 του άρθρου 15. 4. Το έργο του Γενικού Εφόρου συνεπικουρούν δικαστικοί υπάλληλοι που ορίζονται με απόφασή του. 5. Εφόσον συσταθούν εκλογικά τμήματα διαλογής ψηφοδελτίων επιστολικής ψήφου σε περισσότερες της μίας γεωγραφικής περιφέρειας, ο Γενικός Έφορος μπορεί να διορίσει ως Βοηθό Γενικό Έφορο ένα από τα πρόσωπα της παρ. 2 ή του δεύτερου εδαφίου της περ. α) της παρ. 3 του άρθρου 68 του π.δ. 26/2012. Άρθρο 19 Αποζημιώσεις Εφορευτικών Επιτροπών Διαλογής Επιστολικής Ψήφου, Επιτροπής Ψηφοδελτίων Επιστολικής Ψήφου, του Γενικού Εφόρου και των Βοηθών Γενικού Εφόρου 1. Στους προέδρους και τα μέλη των Επιτροπών των άρθρων 15 και 16, στον Γενικό Έφορο και τους Βοηθούς Γενικού Εφόρου του άρθρου 18, στους υπαλλήλους που συνεπικουρούν το έργο της Επιτροπής του άρθρου 15 και το έργο του Γενικού Εφόρου του άρθρου 18, καθώς και στον γραμματέα της Επιτροπής του άρθρου 16 καταβάλλεται αποζημίωση. 2. Η αποζημίωση της παρ. 1 είναι ακατάσχετη, δεν υπόκειται σε κανενός είδους παρακράτηση ή φορολόγηση και δεν συμψηφίζεται με οφειλές των δικαιούχων προς το Ελληνικό Δημόσιο ή τα ασφαλιστικά ταμεία από οποιαδήποτε αιτία. Άρθρο 20 Σφραγίδα Επιτροπών άρθρων 15, 16 και Γενικού Εφόρου 1. Οι Επιτροπές των άρθρων 15 και 16 και ο Γενικός Έφορος διαθέτουν δική τους σφραγίδα. 2. Οι σφραγίδες κατασκευάζονται με μέριμνα του Υπουργείου Εσωτερικών. Άρθρο 21 Αποπεράτωση συλλογής φακέλων επιστροφής επιστολικής ψήφου 1. Οι φάκελοι επιστροφής επιστολικής ψήφου οφείλουν να παραδοθούν στην Επιτροπή Συλλογής Επιστολικής Ψήφου έως τις 17:00 της παραμονής της διενέργειας των εκλογών. Η Επιτροπή Συλλογής Επιστολικής Ψήφου μπορεί να παρατείνει την ανωτέρω προθεσμία έως έξι (6) ώρες, εφόσον διαπιστώνεται ότι για τους φακέλους, οι οποίοι παρελήφθησαν εμπροθέσμως από αυτήν, δεν έχει ολοκληρωθεί η διαδικασία της παρ. 6 του άρθρου 15. 2. Φάκελοι επιστροφής οι οποίοι δεν παρελήφθησαν από τις Επιτροπές Συλλογής Επιστολικής Ψήφου εμπροθέσμως, επιστρέφονται στον αποστολέα με ευθύνη των εταιρειών παροχής ταχυδρομικών και ταχυμεταφορικών υπηρεσιών ως μηδέποτε παραληφθέντες. 3. Ο Γενικός Έφορος παρακολούθησης της διαδικασίας ψηφοφορίας με επιστολική ψήφο, με πράξη του που κοινοποιείται αμελλητί στη Διεύθυνση Εκλογών του Υπουργείου Εσωτερικών, κηρύσσει το πέρας συλλογής των φακέλων επιστροφής επιστολικής ψήφου. 4. Αμέσως μετά από τη γνωστοποίηση του πέρατος της συλλογής των φακέλων επιστροφής επιστολικής ψήφου, το Υπουργείο Εσωτερικών, με βάση τις ενδείξεις που έχουν καταχωρίσει οι Επιτροπές Συλλογής Επιστολικής Ψήφου, αποστέλλει με μήνυμα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου σε εξουσιοδοτημένο υπάλληλο του οικείου δήμου κατάλογο εκλογέων ανά εκλογικό τμήμα, α) οι οποίοι, αν και είχαν εγγραφεί στους καταλόγους επιστολικής ψήφου, δεν απέστειλαν φάκελο επιστροφής επιστολικής ψήφου ή β) των οποίων, δεν παρελήφθη εμπροθέσμως από την Επιτροπή Συλλογής Επιστολικής Ψήφου ο ανωτέρω φάκελος. Το Υπουργείο Εσωτερικών μεριμνά ώστε να μην μπορεί να αλλοιωθεί το περιεχόμενο του καταλόγου. Οι οικείοι δήμοι τυπώνουν και διανέμουν αμελλητί τους σχετικούς καταλόγους επί αποδείξει στα οικεία εκλογικά τμήματα. 5. Οι εκλογείς της παρ. 4 μπορούν να ασκήσουν το εκλογικό τους δικαίωμα, την ημέρα της διενέργειας των εκλογών, μετά από τις 11:00 και έως το πέρας της ψηφοφορίας, στο εκλογικό τμήμα στο οποίο θα ασκούσαν το εκλογικό τους δικαίωμα αν δεν είχαν υποβάλει αίτηση εγγραφής στους ειδικούς εκλογικούς καταλόγους επιστολικής ψήφου, αφού ο δικαστικός αντιπρόσωπος διαπιστώσει την εγγραφή τους στους καταλόγους της παρ. 4. 6. Οι εκλογείς που εντάσσονται στις περ. α) και β) της παρ. 4 ενημερώνονται με μήνυμα κινητού τηλεφώνου και με μήνυμα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου για την άσκηση του εκλογικού του δικαιώματος με φυσική παρουσία σύμφωνα με τις παρ. 4 και 5. Άρθρο 22 Αποσφράγιση φακέλων επιστροφής επιστολικής ψήφου 1. Με την παραλαβή της κάλπης φύλαξης των φακέλων επιστροφής επιστολικής ψήφου, σύμφωνα με την παρ. 8 του άρθρου 15, η Εφορευτική Επιτροπή Διαλογής Επιστολικής Ψήφου αποσφραγίζει την ειδική κάλπη και ξεκινάει τη διαδικασία αποσφράγισης των φακέλων επιστροφής επιστολικής ψήφου. 2. Για κάθε έναν φάκελο επιστροφής επιστολικής ψήφου, διαγράφει από τον ειδικό εκλογικό κατάλογο τον εκλογέα ο οποίος απέστειλε την επιστολική ψήφο. 3. Στη συνέχεια αποσφραγίζει τον εξωτερικό φάκελο και ελέγχει το περιεχόμενο της αίτησης - υπεύθυνης δήλωσης, καθώς και την ύπαρξη του αντιγράφου ταυτοποιητικού εγγράφου ή ελέγχει, μέσω της εφαρμογής, τη συμπλήρωση της υπεύθυνης δήλωσης, σύμφωνα με την παρ. 4 του άρθρου 13. Στη συνέχεια ο φάκελος ψηφοφορίας μονογράφεται από τα παρόντα μέλη της Εφορευτικής Επιτροπής Διαλογής Επιστολικής Ψήφου, συμπληρώνονται τα στοιχεία του εκλογέα στον κατάλογο των ψηφισάντων και ο φάκελος τοποθετείται στην κάλπη ψηφοφορίας. Αν η αίτηση - υπεύθυνη δήλωση δεν είναι υπογεγραμμένη ή δεν υπάρχει αντίγραφο ταυτοποιητικού εγγράφου ή δεν έχει συμπληρωθεί ηλεκτρονικά η υπεύθυνη δήλωση, σύμφωνα με την παρ. 4 του άρθρου 13, ο φάκελος ψηφοφορίας δεν τοποθετείται στην κάλπη. Σε αυτές τις περιπτώσεις συντάσσεται σχετικό πρακτικό από την Εφορευτική Επιτροπή Διαλογής Επιστολικής Ψήφου. 4. Αν εκ παραδρομής έχει παραλάβει η Εφορευτική Επιτροπή Διαλογής Επιστολικής Ψήφου φάκελο που ανήκει σε εκλογέα ο οποίος είναι εγγεγραμμένος σε άλλο εκλογικό τμήμα διαλογής ψηφοδελτίων επιστολικής ψήφου, αυτός διαβιβάζεται αμελλητί επί αποδείξει στην Εφορευτική Επιτροπή Διαλογής Επιστολικής Ψήφου του τμήματος όπου ανήκει ο εκλογέας και γίνεται σχετική μνεία στο πρακτικό. 5. Όταν ολοκληρωθεί η διαδικασία, κηρύσσεται η περάτωση της διαδικασίας αποσφράγισης φακέλων επιστροφής επιστολικής ψήφου και συντάσσεται πρακτικό, στο οποίο αναφέρονται ο συνολικός αριθμός των εγγεγραμμένων στον ειδικό εκλογικό κατάλογο εκλογέων, ο αριθμός αυτών που ψήφισαν, ο αριθμός των φακέλων ψηφοφορίας που τοποθετήθηκαν στην κάλπη και η ώρα περάτωσης της διαδικασίας. Άρθρο 23 Άνοιγμα κάλπης 1. Μετά το πέρας της ψηφοφορίας σύμφωνα με την παρ. 1 του άρθρου 50 του π.δ. 26/2012 (Α' 57), ο πρόεδρος της Εφορευτικής Επιτροπής Διαλογής Επιστολικής Ψήφου ορίζει τα καθήκοντα κάθε μέλους και αρχίζει η διαλογή των ψηφοδελτίων, με την παρουσία των αντιπροσώπων των κομμάτων που έχουν οριστεί με βάση το άρθρο 17, σύμφωνα με τη διαδικασία των παρ. 2 έως 5 του παρόντος άρθρου. 2. Ανοίγεται η κάλπη και αριθμούνται οι φάκελοι πρώτα χωρίς να ανοιχτούν. Το αποτέλεσμα της αρίθμησης σημειώνεται ολογράφως στο βιβλίο των πρακτικών. 3. Αν από την αρίθμηση προκύψει διαφορά μεταξύ του αριθμού των φακέλων και του αριθμού των ψηφοφόρων που ψήφισαν, επαναλαμβάνεται η αρίθμηση. 4. Εάν υπάρχουν πλεονάζοντες φάκελοι σε σχέση με των αριθμό των ψηφισάντων εκλογέων, όλοι οι φάκελοι τοποθετούνται εκ νέου στην κάλπη και αφαιρείται στην τύχη αριθμός φακέλων που ισούται με τους πλεονάζοντες. Η εφορευτική επιτροπή προβαίνει στο άνοιγμα των φακέλων που αφαιρέθηκαν και σημειώνει το περιεχόμενο των ψηφοδελτίων που περιέχονται σε αυτούς, στο βιβλίο πρακτικών, χωρίς να προσμετρά το περιεχόμενο στο αποτέλεσμα της ψηφοφορίας. 5. Η εφορευτική επιτροπή οφείλει σε κάθε περίπτωση να διατυπώσει στα πρακτικά τη γνώμη της για την αιτία της ύπαρξης πλεοναζόντων φακέλων. Άρθρο 24 Άκυρα - Μη λαμβανόμενα υπόψη ψηφοδέλτια Εκτός από την ακυρότητα του τέταρτου εδαφίου της παρ. 2 του άρθρου 13 του παρόντος, του πρώτου και δεύτερου εδαφίου της παρ. 3 του άρθρου 70 του π.δ. 26/2012 (Α' 57), περί της μορφής ψηφοδελτίων, και της παρ. 4 του άρθρου 75 του π.δ. 26/2012, περί εκλογικών φακέλων, το ψηφοδέλτιο είναι άκυρο και στις ακόλουθες περιπτώσεις που ορίζονται περιοριστικά: α) με την επιφύλαξη της παρ. 4 του άρθρου 12 του παρόντος, αν εκτυπώθηκε σε χαρτί με τυπογραφικά στοιχεία πρόδηλα διαφορετικά στο χρώμα από αυτά που γενικά χρησιμοποιήθηκαν. Ψηφοδέλτιο το οποίο τυπώθηκε από τον εκλογέα δυνάμει της παρ. 4 του άρθρου 12 δεν θεωρείται άκυρο, εφόσον κατά την εκτύπωσή του έχει τα ελάσσονα εκτυπωτικά σφάλματα, τα οποία δεν παραβιάζουν τη μυστικότητα της ψήφου, β) αν έχει σχήμα ή διαστάσεις που διαφέρουν φανερά από όσα ορίζονται στις παρ. 2 και 4 του άρθρου 12, γ) αν βρεθεί στον ίδιο φάκελο μαζί με ένα ή περισσότερα άλλα ψηφοδέλτια ή άλλα έγγραφα ή υλικά, δ) αν ο εκλογέας έχει εκφράσει την προτίμησή του σε περισσότερους του ενός συνδυασμούς, ή ε) αν βρεθεί σε φάκελο, που δεν είναι σύμφωνος με τους όρους της παρ. 5 του άρθρου 12. Άρθρο 25 Διαλογή ψήφων 1. Η Εφορευτική Επιτροπή Διαλογής Επιστολικής Ψήφου προβαίνει στη διαλογή των ψήφων με τον εξής τρόπο: α) Ο πρόεδρος της Επιτροπής παίρνει από την κάλπη έναν - έναν φάκελο, τον αποσφραγίζει και αφού εξακριβώσει το έγκυρο του ψηφοδελτίου, το οποίο επιδεικνύει σε όποιον από τους παρισταμένους το ζητήσει, διαβάζει το περιεχόμενό του έτσι ώστε να τον ακούνε όλοι. β) Κάθε έγκυρο ψηφοδέλτιο αριθμείται κατά τη σειρά εξαγωγής του από την κάλπη και μονογράφεται από τον πρόεδρο της Επιτροπής ή εκείνον που διευθύνει τις εργασίες της. Επίσης τίθεται μονογραφή από το ίδιο πρόσωπο και δίπλα από κάθε σταυρό προτίμησης που υπάρχει στο ψηφοδέλτιο και ακολούθως, συμπληρώνεται ολογράφως ο συνολικός αριθμός σταυρών προτίμησης του ψηφοδελτίου. γ) Στη συνέχεια σημειώνεται ο αριθμός του ψηφοδελτίου σε ειδικούς πίνακες, από τους οποίους ο ένας τηρείται για τους συνδυασμούς κομμάτων ή συνασπισμών συνεργαζόμενων κομμάτων και ο άλλος για τους υποψηφίους των συνδυασμών. Στον πρώτο από τους πίνακες αυτούς ο αριθμός του ψηφοδελτίου αναγράφεται απέναντι από το όνομα του συνδυασμού που ψηφίζεται και στον δεύτερο πίνακα απέναντι από το όνομα του υποψηφίου υπέρ του οποίου υπάρχει έγκυρη προτίμηση του εκλογέα. 2. Σε εξαιρετικές περιπτώσεις, η διαλογή μπορεί να διακοπεί, κατ' ανάλογη εφαρμογή του άρθρου 92 του π.δ. 26/2012 (Α' 57), περί διακοπής της διαλογής. 3. Μετά το πέρας της διαλογής, οριστικοποιούνται οι πίνακες διαλογής που προβλέπονται στην περ. γ) της παρ. 1, με πράξη που γράφεται στους πίνακες αυτούς και υπογράφεται από τον πρόεδρο και τα μέλη της εφορευτικής επιτροπής, καθώς και τους αντιπροσώπους συνδυασμών. Στην πράξη που συντάσσεται στον πίνακα διαλογής συνδυασμών αναγράφεται το άθροισμα των έγκυρων ψηφοδελτίων που έλαβε κάθε συνδυασμός. 4. Κατόπιν, η επιτροπή συντάσσει άλλη πράξη στο βιβλίο πρακτικών της εκλογής, που την υπογράφουν τα πρόσωπα του πρώτου εδαφίου της παρ. 3. Στην πράξη αναφέρονται: α) η ημέρα και η ώρα του πέρατος της διαλογής, β) ο ολικός αριθμός των γραμμένων στο τμήμα εκλογέων διαλογής ψηφοδελτίων επιστολικής ψήφου, γ) ο ολικός αριθμός των εκλογέων που ψήφισαν, δ) ο ολικός αριθμός των φακέλων που βρέθηκαν στην κάλπη, ε) ο αριθμός των ψηφοδελτίων που αναγνωρίστηκαν ως έγκυρα, στ) ο αριθμός των άκυρων ψηφοδελτίων, ζ) ο αριθμός των λευκών ψηφοδελτίων, η) ο αριθμός των ψηφοδελτίων που προσβλήθηκαν ως άκυρα, αλλά κηρύχθηκαν έγκυρα, θ) ο αριθμός των έγκυρων ψηφοδελτίων, περιλαμβανομένων και αυτών της περ. η' που κηρύχθηκαν τελικώς έγκυρα, τα οποία έλαβε κάθε συνδυασμός και ι) κάθε άλλο στοιχείο που προβλέπεται από το εκλογικό σύστημα που εφαρμόζεται σύμφωνα με τις διατάξεις του παρόντος νόμου, ή των ν. 4255/2014 (Α' 11) ή 4023/2011 (Α' 220) που διέπουν την αντίστοιχη εκλογική διαδικασία και του π.δ. 26/2012, συμπεριλαμβανομένων των προτιμήσεων που έχει λάβει κάθε υποψήφιος συνδυασμού κομμάτων ή συνασπισμού συνεργαζόμενων κομμάτων. Η πράξη αυτή διαβάζεται δημόσια και αντίγραφό της διαβιβάζεται αμέσως στον Γενικό Έφορο Εκλογών. 5. Μετά το πέρας της διαλογής η Επιτροπή παραδίδει στον δήμαρχο της περιοχής που εδρεύει ή όπου αλλού οριστεί από το Υπουργείο Εσωτερικών την κάλπη αφού κλείσει μέσα σ' αυτήν όσα τυχόν εκλογικά είδη περίσσεψαν. 6. Το άρθρο 94A του π.δ. 26/2012, περί μετάδοσης των αποτελεσμάτων, εφαρμόζεται αναλόγως και για τα εκλογικά τμήματα διαλογής ψηφοδελτίων επιστολικής ψήφου. 7. Η εφορευτική επιτροπή είναι υποχρεωμένη, αμέσως μετά από τον τερματισμό της διαλογής, να κλείσει ασφαλώς μέσα σε σάκο τα βιβλία και όλα τα άλλα εκλογικά έγγραφα, καθώς και τα δέματα των ψηφοδελτίων τακτοποιημένα κατά συνδυασμούς με τη σειρά που αριθμήθηκαν και να σφραγίσει τον σάκο. Στον σάκο έχουν το δικαίωμα να θέσουν τη σφραγίδα τους οι αντιπρόσωποι των συνδυασμών. Τον σάκο παραλαμβάνει ο πρόεδρος της εφορευτικής επιτροπής, τον μεταφέρει ο ίδιος και τον παραδίδει στον Γενικό Έφορο του άρθρου 18. 8. Αν χαθεί ο σάκος της παρ. 7 του παρόντος, ο Γενικός Έφορος του άρθρου 18, αφού διαπιστώσει την απώλεια, με απόφασή του, διατάζει να προσκομιστεί το αντίγραφο της πράξης της εφορευτικής επιτροπής που διαβιβάστηκε στο Υπουργείο Εσωτερικών σύμφωνα με το άρθρο 94Α του π.δ. 26/2012. 9. Οι υπεύθυνες δηλώσεις των εκλογέων και τα αντίγραφα των ταυτοτήτων ή των διπλωμάτων οδήγησης ψηφιοποιούνται και φυλάσσονται στο Πρωτοδικείο Αθηνών για έξι (6) μήνες από την ημερομηνία διεξαγωγής των εκλογών, οπότε και καταστρέφονται με απόφαση του Προέδρου του Συμβουλίου Διοίκησης. Άρθρο 26 Υποβολή ενστάσεων 1. Οι αντιπρόσωποι των κομμάτων ή συνδυασμών συνεργαζόμενων κομμάτων έχουν δικαίωμα να υποβάλουν στις επιτροπές των άρθρων 15 και 16 ενστάσεις, για παραβάσεις του νόμου κατά τη διάρκεια της διαδικασίας, κατά τον λόγο αρμοδιότητας κάθε επιτροπής. Οι ενστάσεις είναι γραπτές και καταχωρίζονται υποχρεωτικά στο βιβλίο των πρακτικών. 2. Η υποβολή οποιασδήποτε ένστασης δεν διακόπτει τη διαδικασία των άρθρων 15, 21, 22, 23, 24 και 25. 3. Για τις ενστάσεις και για κάθε άλλο ζήτημα, που παρουσιάζεται κατά τη διάρκεια της εκλογής, αποφασίζουν, αιτιολογημένα, οι επιτροπές των άρθρων 15 και 16, αντίστοιχα, είτε αμέσως είτε όταν τελειώσει η διαδικασία και καταχωρίζουν τις αποφάσεις τους στα πρακτικά. 4. Ειδικά για την εγκυρότητα των ψηφοδελτίων κάθε μέλος της εφορευτικής επιτροπής του άρθρου 16 και οι αντιπρόσωποι κομμάτων σε αυτήν μπορούν να διατυπώσουν ένσταση. Για την ένσταση του πρώτου εδαφίου αποφασίζει η εφορευτική επιτροπή μετά από εισήγηση του προέδρου της. Άρθρο 27 Συγκέντρωση Αποτελεσμάτων Επιστολικής Ψήφου 1. Μόλις συγκεντρωθούν τα αποτελέσματα όλων των εκλογικών τμημάτων διαλογής ψηφοδελτίων επιστολικής ψήφου, ο Γενικός Έφορος του άρθρου 18 προβαίνει σε αρίθμηση των ψήφων και συντάσσει τον πίνακα αποτελεσμάτων της παρ. 2 του παρόντος, τον οποίο αποστέλλει άμεσα σε έντυπη και ηλεκτρονική μορφή στο Υπουργείο Εσωτερικών. 2. Ο πίνακας των αποτελεσμάτων της επιστολικής ψήφου περιέχει: α) τον αριθμό των εγγεγραμμένων εκλογέων, β) τον αριθμό των εκλογέων που ψήφισαν, γ) τον αριθμό των έγκυρων ψηφοδελτίων, δ) τον αριθμό των άκυρων ψηφοδελτίων, ε) τον αριθμό των λευκών ψηφοδελτίων, στ) τον αριθμό των έγκυρων ψηφοδελτίων που έλαβε κάθε συνδυασμός και ζ) τον αριθμό των προτιμήσεων που έχει λάβει κάθε υποψήφιος κόμματος ή συνασπισμού συνεργαζόμενων κομμάτων. Στο κάτω μέρος του πίνακα αναγράφονται ολογράφως τα παραπάνω στοιχεία και ο πίνακας υπογράφεται από τον Γενικό Έφορο και τους αντιπροσώπους των συνδυασμών. 3. Κατά την κατάρτιση του πίνακα μπορεί να παρίσταται ένας εκπρόσωπος κάθε συνδυασμού που ορίζεται κατ' ανάλογη εφαρμογή του άρθρου 17. 4. Ο Γενικός Έφορος αποστέλλει αμέσως επικυρωμένο αντίγραφο του πίνακα των αποτελεσμάτων στον Υπουργό Εσωτερικών και στην Ανώτατη Εφορευτική Επιτροπή. 5. Με βάση τους πίνακες η Ανώτατη Εφορευτική Επιτροπή συμπεριλαμβάνει τις ψήφους των συνδυασμών και των υποψηφίων στο αποτέλεσμα της Επικράτειας σύμφωνα με το άρθρο 6 του ν. 4255/2014 (Α' 89), περί γενικού αποτελέσματος ψηφοφορίας και κατανομής εδρών. Άρθρο 28 Διατάξεις για διενέργεια εθνικού δημοψηφίσματος 1. Σε περίπτωση διενέργειας εθνικού δημοψηφίσματος, σύμφωνα με τον ν. 4023/2011 (Α' 220), προσαρμόζονται οι προθεσμίες του παρόντος Μέρους με το προεδρικό διάταγμα του άρθρου 2 του ίδιου νόμου. Η καταληκτική ημερομηνία αποστολής των φακέλων επιστολικής ψήφου δεν μπορεί να είναι μικρότερη από δεκαπέντε (15) ημέρες πριν από την ημερομηνία διενέργειας του δημοψηφίσματος. 2. Ειδικά για τη διενέργεια εθνικού δημοψηφίσματος, οι ειδικοί εκλογικοί κατάλογοι εκλογέων επιστολικής ψήφου οριστικοποιούνται την επομένη της ημέρας έκδοσης του προεδρικού διατάγματος του άρθρου 2 του ν. 4023/2011. 3. Ως κόμματα για την εφαρμογή του άρθρου 17 του παρόντος, νοούνται οι επιτροπές του άρθρου 10 του ν. 4023/2011. 4. Για το περιεχόμενο και τη διαλογή των ψηφοδελτίων εθνικού δημοψηφίσματος εφαρμόζονται αναλόγως το άρθρο 15, περί ψηφοφορίας και ψηφοδελτίων, και το άρθρο 17, περί διαλογής ψηφοδελτίων, του ν. 4023/2011. 5. Για όσα ζητήματα δεν ρυθμίζονται με τον παρόντα και αφορούν στη διενέργεια εθνικού δημοψηφίσματος εφαρμόζονται οι διατάξεις του ν. 4023/2011. ΚΕΦΑΛΑΙΟ Δ' Εκκαθάριση εκλογικών καταλόγων Άρθρο 29 Εκκαθάριση εκλογικών καταλόγων 1. Εγγεγραμμένοι στους εκλογικούς καταλόγους τίθενται σε ειδική κατηγορία προς διαγραφή την 31η.10.2024, αν, σωρευτικώς: α) Έχουν γεννηθεί πριν από την 1η.1.1944. β) Δεν έχουν υποβάλει οι ίδιοι ή δεν εμφανίζονται ως εξαρτώμενα πρόσωπα σε φορολογικές δηλώσεις του φορολογικού έτους 2022 που έχουν υποβληθεί έως την 31η.12.2023. γ) Δεν έχουν ελληνικό διαβατήριο εν ισχύ. δ) Δεν λαμβάνουν σύνταξη. 2. Από την 1η.7.2024 και έως την 31η.10.2024, στην ιστοσελίδα του Υπουργείου Εσωτερικών στην εφαρμογή "Μάθε που Ψηφίζεις", τίθεται ειδική ένδειξη αν ο ψηφοφόρος εμπίπτει στην περίπτωση της παρ. 1. Αντίστοιχη ένδειξη τίθεται και στο πληροφοριακό σύστημα "Μητρώο Πολιτών". 3. Οι διπλωματικές αρχές στο εξωτερικό μεριμνούν για την προσήκουσα ενημέρωση για τις διατάξεις του παρόντος των Ελλήνων πολιτών που διαμένουν στα όρια της ευθύνης τους. 4. Με την επιφύλαξη της παρ. 5, τα πρόσωπα της παρ. 1 διαγράφονται από τους εκλογικούς καταλόγους την 1η.11.2024. 5. Εκλογέας, ο οποίος εμπίπτει στην κατηγορία της παρ. 1 μπορεί, είτε με αίτησή του έως την 31η.10.2024 σε Κ.Ε.Π. ή στον οικείο δήμο ή στην οικεία προξενική αρχή με τη χρήση των εφαρμογών "my kep live" και "myconsul live", να ζητήσει τη μη διαγραφή του από τους εκλογικούς καταλόγους. 6. Οι παρ. 4 έως 8 του άρθρου 8 του π.δ. 26/2012 (Α' 57), περί γενικών όρων εγγραφής στους εκλογικούς καταλόγους και παραλειφθέντων εκλογέων, εφαρμόζονται αναλόγως. ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ε' Διευκόλυνση άσκησης εκλογικού δικαιώματος ατόμων με αναπηρία - Θέματα απαγόρευσης προεκλογικών δραστηριοτήτων - Απαλλαγή κρατήσεων αποζημιώσεων μελών εφορευτικής επιτροπής - Διορισμός δικαστικών αντιπροσώπων δικαστικού σώματος Ενόπλων Δυνάμεων Άρθρο 30 Υποστήριξη αντιπροσώπων δικαστικής αρχής με αναπηρία - Προσθήκη παρ. 4 στο άρθρο 63 του π.δ. 26/2012 Στο άρθρο 63 του π.δ. 26/2012 (Α' 57), περί του γραμματέα εφορευτικής επιτροπής, προστίθεται παρ. 4 ως εξής: "4. Εάν ο αντιπρόσωπος της δικαστικής αρχής ή ο προεδρεύων της επιτροπής είναι άτομο με αναπηρία, είναι δυνατή η ανάθεση καθηκόντων γραμματέα σε δύο (2) άτομα." Άρθρο 31 Μητρώο καταστημάτων ψηφοφορίας και εκλογικών τμημάτων 1. Εκλογικά τμήματα ορίζονται κατά προτεραιότητα χώροι οι οποίοι είναι προσβάσιμοι από άτομα με αναπηρία. 2. Στο Υπουργείο Εσωτερικών δημιουργείται μητρώο καταστημάτων ψηφοφορίας και εκλογικών τμημάτων, στο οποίο, πλην του Υπουργείου Εσωτερικών, έχουν πρόσβαση εξουσιοδοτημένοι υπάλληλοι των δήμων και των περιφερειών της χώρας. Στο μητρώο περιλαμβάνεται κάθε εκλογικό κέντρο και κάθε εκλογικό τμήμα με ειδικό κωδικό, ο οποίος αναγράφεται στην απόφαση ορισμού των εκλογικών τμημάτων της παρ. 1 του άρθρου 55 του π.δ. 26/2012 (Α' 57). 3. Σκοπός του μητρώου είναι η καταγραφή όλων των πιθανών χώρων που μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε οποιαδήποτε εκλογική αναμέτρηση ως εκλογικά τμήματα και η καταγραφή της δυνατότητας ευχερούς πρόσβασης των ατόμων με αναπηρία σε αυτά. 4. Την ευθύνη για την υποβολή των στοιχείων και την ακρίβεια αυτών έχουν οι οικείοι δήμοι. Άρθρο 32 Διευκόλυνση ατόμων με αναπηρία στην παρακολούθηση του προεκλογικού διαλόγου 1. Μηνύματα κομμάτων και συνασπισμών συνεργαζόμενων κομμάτων, καθώς και πολιτικές εκδηλώσεις, συνεντεύξεις τύπου και άλλες συναφείς εκδηλώσεις που μεταδίδονται βάσει του άρθρου 45 του π.δ. 26/2012 (Α' 57), συνοδεύονται από διερμηνεία νοηματικής γλώσσας στο ένα έκτο (1/6) της οθόνης ή υποτιτλισμό. Ειδικά τα μηνύματα του πρώτου εδαφίου συνοδεύονται υποχρεωτικά από διερμηνεία νοηματικής γλώσσας στο ένα έκτο (1/6) της οθόνης και υποτιτλισμό. Σε περίπτωση παραβίασης του πρώτου και δεύτερου εδαφίου, τα μηνύματα και οι εκδηλώσεις δεν μεταδίδονται. 2. Συνεντεύξεις αρχηγών πολιτικών κομμάτων από τη δημόσια τηλεόραση, καθώς και από ιδιωτικούς τηλεοπτικούς σταθμούς πανελλαδικής εμβέλειας μεταδίδονται ταυτόχρονα και στη νοηματική γλώσσα στο ένα έκτο (1/6) της οθόνης. Σε περίπτωση μη τήρησης της ανωτέρω υποχρέωσης, το Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης μπορεί να επιβάλει πρόστιμο έως και είκοσι χιλιάδες (20.000) ευρώ στον τηλεοπτικό σταθμό. Άρθρο 33 Θέματα δημόσιας τάξης - Απαγόρευση προεκλογικών δραστηριοτήτων - Τροποποίηση άρθρου 48 π.δ. 26/2012 Στο άρθρο 48 του π.δ. 26/2012 (Α' 57), περί θεμάτων δημόσιας τάξης και απαγόρευσης προεκλογικών δραστηριοτήτων, προστίθεται παρ. 3 ως εξής: "3. Με κοινή απόφαση των Υπουργών Εσωτερικών και Προστασίας του Πολίτη ρυθμίζονται θέματα δημόσιας τάξης και ασφάλειας, κατά τις βουλευτικές εκλογές, τις ευρωεκλογές, καθώς και κάθε άλλη εκδήλωση της λαϊκής ετυμηγορίας, που αφορούν στη διαδικασία ίδρυσης και λειτουργίας εκλογικών κέντρων των κομμάτων και των συνδυασμών, τη σειρά προτεραιότητας ίδρυσης αυτών, τη σειρά προτεραιότητας για την πραγματοποίηση των προεκλογικών ομιλιών και κάθε άλλο συναφές θέμα." …………………………………………….. ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΣΤ' Εξουσιοδοτικές, τελικές, μεταβατικές και καταργούμενες διατάξεις …………………………………………….. ΜΕΡΟΣ Β' Άλλες επείγουσες διατάξεις …………………………………………….. ΜΕΡΟΣ Γ' Έναρξη ισχύος Άρθρο 64 Έναρξη ισχύος 1. Η ισχύς του παρόντος αρχίζει από τη δημοσίευσή του στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, εκτός αν ορίζεται άλλως ορίζεται σε επιμέρους διατάξεις. 2. α) Η ισχύς του άρθρου 45 αρχίζει τρεις (3) μήνες μετά από την έναρξη ισχύος του παρόντος νόμου. β) Η ισχύς του άρθρου 56 αρχίζει από την 6η.9.2023. γ) Η ισχύς του άρθρου 57 αρχίζει από τη δημοσίευση του ν. 5046/2023 (Α' 137). Αθήνα, 26 Ιανουαρίου 2024